Rechtbank: onderscheid studenten energietoeslag gerechtvaardigd

De striktere voorwaarden die de gemeente Amsterdam stelt aan studenten om in aanmerking te komen voor de eenmalige energietoeslag zijn gerechtvaardigd. Dinsdag kwam de rechtbank Amsterdam tot dat oordeel. Naar aanleiding van de uitspraak in februari heeft de gemeente nieuwe beleidsregels opgesteld.   

In februari bepaalde diezelfde rechtbank dat het categoriaal uitsluiten van studenten in strijd is met het gelijkheidsbeginsel. Naar aanleiding van deze uitspraak kwam de gemeente Amsterdam met nieuwe beleidsregels. Studenten van 21 jaar en ouder kunnen alsnog voor de energietoeslag in aanmerking komen als zij aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zo moet het energiecontract op hun naam staan en wordt de maximale studiefinanciering bij DUO meegenomen bij het inkomen. Ook als dit bedrag niet wordt geleend.

Opnieuw discriminerend

Tien studenten vonden deze voorwaarden opnieuw discriminerend en stapten naar de rechter. Niet alleen wordt er ‘een ongerechtvaardigd’ onderscheid gemaakt tussen niet-studenten en studenten, laatstgenoemden worden zo ook nog eens gedwongen (extra) leningen aan te gaan, aldus de eisers. 

Maar daar ging de rechter niet in mee. De door de gemeente gestelde voorwaarden zijn weliswaar anders dan die voor andere minima, maar de gemeente heeft volgens de rechtbank voldoende onderbouwd waarom dit onderscheid gerechtvaardigd is. Zo blijkt uit de cijfers van het stadsbestuur dat studenten in 2022 in veel mindere mate door de stijging van energielasten zijn getroffen. Ook mag van studenten in de knel worden verlangd dat zij de leenmogelijkheid maximaal benutten.

Studenten zonder contract

Rest de vraag wat te doen met studenten die niet over een contract op naam beschikken, maar toch door de stijging van de energielasten in de problemen komen. Het college van B en W stelt dat zij individuele bijzondere bijstand kunnen aanvragen. Naar het oordeel van de rechter heeft de gemeente hiermee ‘in afdoende mate voorzien in een vangnet, waardoor daadwerkelijk getroffen studenten niet automatisch buiten de boot vallen’. Met de nieuwe beleidsregels voldoet de gemeente Amsterdam aan de eerdere uitspraak.

Zwalkende argumentatie

Jurist Willy Heesen is behoorlijk kritisch. Hij heeft als bijstandsexpert meer dan 30 jaar ervaring in het sociaal domein. ‘De argumentatie van de rechtbank zwalkt aan meerdere kanten. Als de studenten in hoger beroep gaan sluit ik niet uit dat zij alsnog gelijk zullen krijgen’, zegt Heesen. Zijn grootste bezwaar is dat de regels op het moment van aanvraag leidend horen te zijn. De gemeente Amsterdam heeft in maart haar beleidsregels aangescherpt, maar de aanvragen van de studenten zijn in de periode van oktober 2022 tot en met januari 2023 afgewezen. Heesen: ‘Als dan een uitsluitingsgrond wordt gebruikt die niet in stand kan blijven, dienen de overige regels bepalend te zijn. Bij gebrek aan een andere afwijzingsgrond, bestaat er alsnog recht. Daar wordt in de uitspraak helemaal niet op ingegaan’.

Natuurlijk mag een gemeente wel nieuwe regels opstellen, maar die gelden als basis niet met terugwerkende kracht, stelt Heesen. ‘Het is alsof je tijdens het spel de regels verandert. Aanvragen worden afgewezen op regels die een half jaar later zijn opgesteld. En studenten die wel aan deze regels voldoen kunnen daar niet alsnog een beroep op doen. Alle studenten waarvan de aanvraag, met de kennis van nu, ten onrechte is afgewezen, kunnen alsnog een herzieningsverzoek indienen. Daarmee verzoeken zij de gemeente om terug te komen op het destijds genomen besluit. Dit geldt ook als toentertijd geen bezwaar is ingesteld’.

Uitgestelde armoede

De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) is evenmin te spreken over deze uitspraak. ‘Opnieuw een harde klap voor studenten’, zegt voorzitter Elisa Weehuizen. Volgens de LSVb zijn vorig jaar ook de energierekeningen die niet op eigen naam staan fors gestegen. ‘Dat aspect wordt compleet genegeerd. Daarbij worden studenten gewezen op een lening om de kosten te dekken, waardoor ze in feite met uitgestelde armoede te maken krijgen’, stelt Weehuizen. ‘Bovendien staat dit in contrast met de landelijke plannen voor komend jaar, waar een eigen naam op een energiecontract geen vereiste is voor studenten om ondersteuning te ontvangen.’

Energietoeslag 2023

De vakbondsvoorzitter doelt op het recent bij de Tweede Kamer ingediende wetsvoorstel Energietoeslag 2023, waarin een regeling voor studenten is opgenomen. Dit voorstel moet ervoor zorgen dat uitwonende studenten met een aanvullende beurs eenmalig 400 euro ontvangen. De uitbetalingen lopen niet via de gemeenten, maar via DUO. Voor de gemeente Nijmegen was dit de reden om per direct te stoppen met het toekennen van een voorschot van 500 euro. Mocht de wet er toch niet komen, dan kunnen studenten wel weer aankloppen bij de gemeente.  

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) laat weten zich te kunnen vinden in de uitspraak. Hun woordvoerder verwacht dat in de nieuwe wet de criteria voor studenten direct duidelijk zijn en die grotendeels in de lijn van deze uitspraak liggen.

De studenten werden vertegenwoordigd door Legal Advice Wanted (LAW) en ASVA Studentenvakbond. Laatstgenoemde denkt na over hoger beroep.