Waardigheid en trots in verpleeghuizen: Samen denken, samen doen

Vanaf 1 januari 2016 is RadarAdvies raamcontracthouder voor het nieuwe programma Waardigheid en trots van Vilans. Het programma is gericht op het verbeteren van de kwaliteit in de langdurige zorg en in eerste instantie de ouderenzorg in verpleeghuizen. RadarAdvies heeft een pool met zzp’ers die als geen ander thuis zijn in het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor ouderen. Gertrude Verhagen vertelt over haar ervaringen bij twee verpleeghuizen.

Welke slag moet er gemaakt worden in de Waardigheid en trots projecten?

De cliënt met zijn of haar netwerk moet in de eigen kracht worden gezet. Binnen een opdracht moeten wij daarvoor zorgen. Het gaat om twee hele concrete dingen: De basiskwaliteit van de intramurale zorg omhoog brengen, en minstens zo belangrijk is het bevorderen van het welzijn van de cliënt.

Wanneer zijn de basiskwaliteit en het welzijn op orde?

De basiskwaliteit zit op het juiste niveau als de ADL verzorging op orde is, de medicatie  netjes verzorgd is, er een zorgplan is dat in samenspraak met de cliënt is opgesteld en wordt nageleefd en het team goed is georganiseerd. Er moeten voldoende en gekwalificeerde medewerkers zijn die gemotiveerd zijn om hun werk zelfstandig uit te voeren. Zo geef je ruimte aan de professional om te komen tot goede zorg. Een veilige sfeer is ook belangrijk om goede feedback mogelijk te maken. Dat kan door de ontwikkeling van teamvaardigheden en heeft te maken met professionaliteit.

Om welzijn goed te ‘regelen’ is het van belang dat je heel goed kijkt naar wie die cliënt als persoon is. In die benadering houd je rekening met: Wie was iemand, en wie is iemand? Samen met de cliënt en met zijn of haar naasten bespreek je: Van welke activiteiten wordt iemand gelukkig? Op welke manier wil iemand graag leven? Hoe laat wil iemand uit bed, wil iemand douchen? Vaak is er veel meer mogelijk dan je denkt en dat zit soms in kleine dingen. Zo zijn we bij een verpleeghuis op een groep weer gaan koken. Mensen vinden het eten lekker ruiken en doen graag mee met de voorbereidingen en met afruimen. Hoe beperkt iemand ook is, de zintuigen werken vaak nog wel goed.

Wat vraagt een verandertraject van de medewerkers?

De medewerkers moeten de oudere echt als een individu benaderen. Dat klinkt gemakkelijker gezegd dan gedaan omdat medewerkers gewend zijn op een bepaalde manier te werken en zorgen. De oudere anders benaderen vraagt om een andere manier van denken en doen. Bijvoorbeeld door het loslaten van een strak tijdschema. Als mevrouw Jansen langer in bed wil leggen, dan moet dat mogelijk zijn. Trots en waardig betekent dat je goed nagaat wat iemand nu uniek maakt en waarvan iemand tot leven komt. Als een oudere altijd geschilderd heeft, moet je niet gaan punniken. Bij een afdeling is iemand met behulp van vrijwilligers weer gaan schaken. Bij een andere afdeling is een kat gekomen, dat vinden de oudere mensen heel leuk. Medewerkers nemen  een vragende, zoekende houding aan en hebben een vriendelijke, respectvolle bejegening. Ikzelf en medewerkers zijn ons steeds meer bewust van onze eigen houding. We gaan naast de cliënt staan en stellen ons minder op als verzorgende die boven de cliënt staat. We doen steeds minder op de automatische piloot variëren meer. We gaan op zoek naar waar iemand blij van wordt. Dus meer presentie en minder zorgend aanwezig zijn.

Hoe werken medewerkers aan het stimuleren van eigen kracht?

Voor het realiseren van deze individuele aanpak moet je echt moeite doen. Het begint met een onderzoekende houding. Soms kan iemand het niet meteen zeggen. Voor deze individuele benadering moeten we integraal kijken naar het netwerk rondom een cliënt: betrek de verzorgende, de keukenmedewerker, de vrijwilliger en de activiteitenbegeleider bij het gesprek over kansen en mogelijkheden. Door schotten weg te halen, zie je wat er rondom een persoon gebeurt en kom je samen tot andere ideeën over de verbetering van het welzijn van de cliënt.

Cliënten reageren op de dingen die fijn zijn. Ze kijken uit naar leuke dingen als een uitje met vrijwilligers en buiten wandelen. De mensen komen hierdoor weer meer tot leven, en het vermindert soms agressie. Wat dat betreft is het goed om verveling en een monotoon ritme te doorbreken.

Rond het eten zie ik nu bijvoorbeeld enorme ontwikkelingen. Een verpleeghuisrestaurant was met grote etalageramen en fel licht enorm gehospitaliseerd. Nu koken mensen zelf mee, of is er een restaurant met kleine zitjes en zachte muziek, gevarieerd eten en een huiselijke en gezellige sfeer. Ze laten merken dat ze het eten lekker vinden en ernaar uitkijken. Ze zijn blij als het personeel echte betrokkenheid en belangstelling heeft.

Kun je iets meer vertellen over jouw rol als coach?

Ik begeleid medewerkers en de organisaties in het maken van een omslag in denken en doen. Als coach stel ik mezelf op als partner van de organisatie. Als ik binnen kom, ga ik eerst in gesprek met de teams. Ik bespreek met de medewerkers of ze doen wat het mission statement van de organisatie aan cliënten belooft. Dan verken ik wat dit nu echt betekent en hoe je dit toe kan passen op de werkvloer. Want het is een hele omslag; anders gaan denken en doen met als uitgangspunt maatwerk voor de cliënt.

Ik begin met het stellen van veel vragen om patronen in beeld te krijgen en blokkades zichtbaar te maken. Samen met het team benoem ik belangrijke thema’s en maken we hier een top-3 van. Onderdeel van deze top-3 is altijd de vraag: Wat kunnen we verbeteren aan het welzijn van de cliënt? Vervolgens werk ik samen met de medewerkers  thema´s uit naar concrete plannen. Ik help hen te regisseren en organiseren. Zo vormen we groepjes rondom thema’s, bijvoorbeeld familieparticipatie, zodat het team zelf eigenaar van het thema wordt en zelf de stap maakt  naar doen. Ik probeer echt de mindset van mensen te veranderen. Omdat het team verbonden en betrokken is, kunnen ze het zelf verder oppakken als ik weg ga.

Wat vind jij belangrijk in een opdracht?

In het verleden heb ik vaak interim klussen gedaan maar ik merk dat ik nu steeds meer transformatietrajecten doe. Ik ga graag samen met een organisatie deze uitdaging aan. In mijn nieuwe opdracht ga ik nu eerst aan de slag met het vormen van kleine zelfsturende teams voor zowel de thuiszorg als intramuraal. In kleine groepen kun je betrokkenheid en verantwoordelijkheid en ruimte voor professionals in teams organiseren. Dat lukt niet op afdelingen van 30-40 man. Zo kom je ook tot goede kwaliteit van zorg zoals Waardigheid en trots beoogt.

Deze trajecten duren ruim een jaar. Als coach maak je niet alleen de plannen, maar draag je ook zorg voor de koers die de organisatie vaart en borg je de resultaten zodat de organisatie het uiteindelijk zelf kan. Het is daarvoor ontzettend belangrijk om een team anders te laten werken en echt in beweging te krijgen. Het is essentieel dat ik als coach ook de top van de organisatie stimuleer om los te laten. Er moet draagvlak zijn: Het management moet een andere manier van denken en doen steunen. Maar er moet ook vertrouwen zijn en ruimte voor de teams om zich te ontwikkelen. Dit vraagt om een andere manier van leiderschap: minder sturen en meer inspireren vanuit visie en kernwaarden.

Waar gaat het de komende jaren heen in de intramurale zorg?

Het cliëntgerichte werken en samen met cliënt en netwerk verantwoording dragen voor het eindresultaat zijn twee essentiële elementen van de transformatie in de zorg. En het gaat verder dan alleen de intramurale zorg. Het vraagt om een omslag van denken bij iedereen. We moeten de samenwerking zoeken om af te komen van het gehospitaliseerde denken en ons te kunnen richten op het individuele welzijn en geluk van de cliënt. Dit kan alleen met participatie van familie en vrijwilligers en daar moeten we handen en voeten aan geven. Dit is de uitdagen voor de toekomst.

Wat kan de intramurale zorg leren van de kanteling die in het sociaal domein plaatsvindt?

De intramurale zorg kan veel leren van de beweging die je nu ziet in het sociaal domein. Daar ligt nog veel sterker de nadruk op uitgaan van wat iemand wel kan, met inzet van het sociale netwerk, en alleen ondersteuning (maatwerk) leveren als dit echt nodig is. In de verpleeghuizen hebben we wel te maken met een kwetsbare groep mensen. Maar er kan vaak veel meer dan je zou denken.

Meer weten?

Wilt u meer weten over wat RadarAdvies voor u kan betekenen op het gebied van kwaliteitsverbetering en transformatie in de zorg? Neem dan contact op met Marjon Breed (m.breed@radaradvies.nl, 06 54622646).

Momenteel werven wij ook voor onze zzp-pool. Lees hier  meer over het profiel en de eisen.

---