Transitie onder controle. In 10 stappen naar verantwoord veranderen in het sociaal domein

Gemeenten en aanbieders van Wmo en Jeugdhulp (de zorgaanbieders) zijn sinds 1 januari volop bezig met de uitvoering van de nieuwe taken en verantwoordelijkheden in het sociaal domein. Terwijl de winkel gewoon open bleef stonden zij voor de taak om de zorg dichter bij de burger te organiseren en de door het rijk geplande bezuiniging door te voeren. Dat is niet eenvoudig.

Sturing en beheersing in het sociaal domein

De eerste ervaringen van 2015 tonen dat de continuïteit grotendeels geborgd is. Maar vooralsnog blijven betrouwbare gegevensuitwisseling, goede facturatie en duidelijkheid over eindverantwoording en rechtmatigheid omtrent de zorg achter. Dat blijkt uit het onderzoek Sturing en beheersing in het sociaal domein, uitgevoerd door BDO en RadarAdvies.

Rondgang langs gemeenten

Op basis van een uitgebreide rondgang langs gemeenten en zorgaanbieders hebben BDO en RadarAdvies in een periode van een maand informatie opgehaald uit het werkveld. Tijdens de gesprekken gingen we in op de transitie en beoogde transformatie, best practices en planning voor korte en lange termijn. De focus lag op sturing en beheersing van de interne processen.

Geen zicht op uitvoering en prestaties

Gemeenten hebben vaak geen zicht op uitvoering en prestaties van de zorginstellingen. Bovendien werken ze wat betreft de jeugdzorg in regionale samenwerkingsverbanden. Goede informatie-uitwisseling ontbreekt daar nog. Maar ook de meeste zorginstellingen moeten nog een slag maken. Zij worstelen met vragen rondom transformatie, verantwoording, budgettering en zelfs met de continuïteit van hun organisatie. Zowel gemeenten als zorgorganisaties zijn zich er terdege van bewust dat ze gezamenlijk voor een scherpere verantwoording moeten zorgen. Daarbij zullen gemeenten wel een balans moeten vinden tussen transformeren en controleren.

Sense of urgency

Organisatie, proces en bedrijfsvoering moeten veranderen bij gemeenten én zorgaanbieders om de transitie te doorstaan. De koppeling tussen systeemwereld en leefwereld is essentieel. Daar is een sense of urgency voor nodig binnen de organisaties, zodat de transformatie ook daadwerkelijk plaatsvindt. Dat hoeft geen radicale verandering naar iets nieuws te zijn, maar een aanpassing aan nieuwe praktijken met andersoortige principes, zoals gemengde sturing. Principes die onzekerheid en risico’s met zich mee brengen.

Tien aanbevelingen voor gemeenten en zorginstellingen

Naar aanleiding van hun onderzoek hebben BDO en RadarAdvies tien aanbevelingen voor gemeenten en zorginstellingen:

1. Gemengde sturing is nodig. Voor een goede verantwoording zijn meervoudige sturingsconcepten lokaal of in de regio noodzakelijk.
2. Wees niet te ongeduldig! Het kost tijd voordat er sprake is van een succesvolle transformatie met een goede verantwoording.
3. Kijk naar maatwerk, breder dan het sociale domein. Maak een koppeling naar passend onderwijs en sociale participatie.
4. Stimuleer leiderschap. Dat is essentieel voor een ingrijpend veranderingstraject, zoals in het sociaal domein.
5. Ontwikkel verschillende soorten sturingskengetallen, kwalitatief én kwantitatief.
6. Zorg voor de juiste kennis en voor risicomanagement tijdens de transformatie én de uitvoering.
7. Durf keuzes te maken! Zorginstellingen zullen portfoliokeuzes moeten maken.
8. Werk niet voor elkaar, maar met elkaar. Zorginstellingen moeten proactief zijn en initiatief nemen om met gemeenten te overleggen.
9. Breng samen de administratieve lastendruk terug. Gemeenten en zorgorganisaties moeten daartoe samenwerken.
10. Vind een balans tussen transformeren en controleren. Tussen gemeente en zorginstelling moet duidelijkheid bestaan ten aanzien van de verantwoording en controle op de rechtmatigheid, maar ruimte blijven voor transformatie.

Werk samen!

BDO en RadarAdvies roepen zorginstellingen en gemeenten op om daadwerkelijk samen te gaan werken, verder dan alleen de reguliere inkoop-verkooprelatie. Natuurlijk moet daarbij het belang van de zorgcliënt/burger centraal staan.

Wilt u meer weten over sturing en beheersing in het sociaal domein?

Neem contact op met Zwanet van Kooten, z.vankooten@radaradvies.nl, tel: 06 5109 1760

De publicatie Sturing en beheersing in het sociaal domein kunt u online lezen. Wilt u liever een exemplaar ontvangen? Neem dan contact op met Moniek Lucassen m.lucassen@radaradvies.nl.