‘In dialoog maatschappelijke opgaven realiseren heeft de toekomst’

Zo gaat dat: collega Mirte Loeffen over opgavegericht werken in Zutphen.

Wat is volgens jou de essentie van opgavegericht werken?
‘Je ziet dat steeds meer mensen niet meekomen: voor armen, ongeletterden en migranten is het lastig. De eisen die aan mensen in de samenleving worden gesteld zijn steeds hoger en het kost steeds meer inspanning om iedereen mee te laten doen. Opgavegericht werken is een middel om te investeren in inclusie, de boel bij elkaar houden. Het leidt tot beter samenleven. Opgavegericht werken houdt in dat een switch wordt gemaakt van aanbodgericht (wat is mijn aanbod en wat kan ik bieden) naar dialooggericht werken (wat is er nodig en wat moet er gebeuren in de samenleving).’

Steeds meer mensen komen niet mee. Opgavegericht werken is een middel om te investeren in inclusie, de boel bij elkaar houden.

Hoe werd in Zutphen opgavegericht werken in de praktijk gebracht?
‘In Zutphen hebben we met de samenleving gekeken naar welke opgaven er spelen. Rond deze opgaven hebben we thematafels georganiseerd. Eén van deze opgaven was het realiseren van een dementievriendelijke gemeente. Rondom dementie waren er in Zutphen allerlei initiatieven. Daarin bestonden dubbelingen en blinde vlekken. We hebben daarom eerst een stakeholderanalyse gemaakt van de partijen die zich met dit thema bezighouden en deze mensen bij elkaar geroepen. Als je vervolgens met die partijen nagaat wie op de verschillende momenten van het ziekteverloop een rol spelen en hoe de financiering van die zorg plaatsvindt, zie je de schotten heel duidelijk. Er waren bijvoorbeeld veel verschillende inlooppunten voor verschillende doelgroepen: verslaafde mensen, verwarde mensen, dementerende mensen enzovoorts. In Zutphen bleek dat als je stakeholders bij elkaar brengt, ze op elkaar gaan afstemmen: de inlooppunten werden  generiek, zodat voortaan iedereen in zijn eigen wijk terechtkon.’

 

‘Een ander voorbeeld van opgavegericht werken dat uiteindelijk leidde tot ontschotting heeft betrekking op twee burgerinitiatieven om logeervoorzieningen voor mensen met dementie te organiseren. De gemeente had de rol van subsidieverlener en controleur achteraf. Het ging niet over het meest efficiënte antwoord  op het maatschappelijk vraagstuk dementie, maar over: wie krijgt subsidie op welke gronden? De gemeente heeft toen haar rol veranderd naar procesregisseur en de grote lijn uitgezet: ‘Wij willen een dementievriendelijke gemeente zijn’. Het ‘hoe’ werd overgelaten aan de partijen, waarbij hen werd meegegeven samen een oplossing te vinden voor het vraagstuk met een vastgesteld financieel kader. Uiteindelijk heeft dit geleid tot het samenvoegen van de overhead van beide initiatieven.’

De gemeente is niet langer controleur achteraf, maar procesregisseur om tot het meest efficiënte antwoord op een maatschappelijk vraagstuk te komen.

Wat betekent het introduceren van opgavegericht werken voor een gemeente?
‘Het introduceren van opgavegericht werken heeft onder andere invloed op de besturing en inrichting van de gemeente: de gemeente zet in grote lijnen uit ‘wat’ er bereikt moet worden en welk budget aan gemeentelijke subsidie er beschikbaar is, maar gaat niet langer in detail op de inhoud in. Aan partijen die al werken aan een bepaalde opgave wordt gevraagd om gezamenlijk met een plan te komen. Het ‘hoe’ is dan aan de partijen in het werkveld. Zo ontstaat een veranderende samenwerking tussen de gemeente en andere stakeholders. Dialoog en tweerichtingsverkeer zijn het gevolg: de gemeente definieert de maatschappelijke opgave en nodigt partijen uit om invulling te geven aan de uitvoering ervan.’

‘In Zutphen werd de samenwerking met de betrokken partijen vormgegeven door middel van thematafels. Deze thematafels bestonden naast de gemeente onder andere uit professionele partijen, ‘best persons’ in de wijken en ervaringsdeskundigen. De deelnemers aan de thematafels gingen met elkaar aan het werk op basis van voortschrijdend inzicht; oftewel een iteratieve werkwijze. Dit wil zeggen  dat elke nieuw genomen stap in het proces ons iets leert over de volgende te nemen stap. Projectmatig werken wordt op deze manier minder belangrijk, procesmatig werken belangrijker. Deze nieuwe manier van werken vraagt andere vaardigheden van de partijen. Van alle partijen wordt meer creativiteit en communicatie gevraagd. Specifiek voor de gemeente geldt dat ambtenaren die thematafels begeleiden  enthousiasmerend zijn, een sterke procesbegeleider en partijen zich welkom kan laten voelen om met elkaar op constructieve wijze aan de slag te gaan.’

Aan thematafels nemen ambtenaren, professionele partijen, ‘best persons’ in de wijken en ervaringsdeskundigen deel: dialoog en tweerichtingsverkeer zijn het gevolg.

‘Ook op het gebied van monitoring heeft de introductie van opgavegericht werken gevolgen. Het herzien van de verantwoordingscyclus kan onderdeel zijn van het starten met opgavegericht werken. Ik geloof in het groeimodel: op het gebied van monitoring kijken naar handvatten die je al hebt, bestaande monitoringssystemen ontwikkelen zodat ook de mensen – ambtenaren en inwoners – daarin mee kunnen groeien. In Zutphen is gekozen voor twee manieren van monitoring: een effectenkaart en het voeren van gesprekken met inwoners. Met een effectenkaart kunnen de outcome factoren die de gemeente wenst te realiseren met interventies in kaart worden gebracht. Daarbij kan inzichtelijk worden gemaakt welke bestaande monitors binnen de gemeente inzicht kunnen bieden in de huidige en nieuwe situatie. En middels gesprekken kunnen gemeentefunctionarissen verhalen ophalen in de samenleving. In Zutphen worden bijvoorbeeld ‘eropuit-dagen’ georganiseerd; het gemeentehuis gaat dan dicht en ambtenaren gaan de samenleving in om te zien wat speelt in gesprek met inwoners, ondernemers en organisaties.’

Het herzien van de verantwoordingscyclus kan onderdeel zijn van het starten met opgavegericht werken.

Terugkijkend op dit gesprek, wat onderscheid jij als de succesfactoren voor opgavegericht werken?
‘Ik geloof dat er een aantal factoren essentieel zijn voor succesvol opgavegericht werken zoals:

• bevlogen ambtenaren.
• vertrouwen tussen het gemeentelijk apparaat en de samenleving. Ook tijdens het proces in Zutphen werd het vertrouwen steeds opnieuw op de proef gesteld. Mensen denken soms: ‘Dit zijn verkapte bezuinigingen’. Je bent aan het roeren in de bestaande orde; dat geeft turbulentie.
• sociaal kapitaal. Er zijn veel inwoners die knowhow en een netwerk hebben en zich willen inzetten voor de plek waar ze wonen. Het potentie van sociaal kapitaal in wijken kan de gemeente (beter) benutten.’ 

Wat is hét geheim?
‘Bevlogenheid, vertrouwen en sociaal kapitaal in het vizier!’

Neem voor meer informatie gerust contact op met Mirte Loeffen.

Tekst: Anne Plas en Charlot Profijt.

Fotografie: Berbe Rinders