Provincies en gemeenten tegen sectorinstituut bibliotheken

De vorming van een landelijk sectorinstituut is een van de kernpunten van het advies van de Raad voor Cultuur aan minister Plasterk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Tot nu toe hebben de provincies de regierol met betrekking tot versterking van de bibliotheken op zich genomen.

Als gevolg van veranderingen in de bevolkingsopbouw en sociaaleconomische en ict-ontwikkelingen staan in het bibliotheekwerk de kernfuncties informatie, educatie en leesbevordering onder druk. Deze moeten volgens de Raad centraal aangestuurd worden op vernieuwing, door een onafhankelijk instituut. 'Een van de gevolgen van de digitalisering is dat bibliotheken steeds meer taken niet individueel kunnen uitvoeren, omdat die een bovenlokale, landelijke of zelfs bovensectorale aanpak vereisen. Deze tendens staat op gespannen voet met de decentrale inrichting van het stelsel, waarin het ontbreekt aan een instantie die zich als bestuurlijk "eigenaar" of regisseur manifesteert en die als zodanig wordt erkend, met te grote vrijblijvendheid als gevolg en te weinig gemeenschappelijke richting ten aanzien van inhoudelijke vernieuwing',aldus de Raad.

Vernieuwingsslag

Bestuurder Harry van Waveren en voorzitter van de commissie Cultuur van het Interprovinciaal Overleg (IPO) vindt dat het advies compleet voorbij gaat aan de vernieuwingsslag die bibliotheken de afgelopen jaren gemaakt hebben. 'Samen met provincies en gemeenten hebben ze duidelijk laten zien dat ze tot vernieuwing in staat zijn. Er is geen gebrek aan slagkracht. Waarom dan niet voortgaan op de ingeslagen weg? Waardering voor wat wel bereikt is, mis ik volkomen in het advies.'

Volgens Van Waveren zetten zowel door de branche als door de overheid gewenste intensievere vormen van samenwerking zich ook door als er geen centrale, kaderstellende instantie is. 'Minder vrijblijvende vormen van samenwerking laten zich organiseren. Daar is geen instituut voor nodig'. De Vereniging Nederlandse Gemeenten wil evenmin een sectorinstituut met een centralistische rol.

Dat zou de positie van de gemeenten ten aanzien van het vernieuwingsproces degraderen van opdrachtgever (zoals nu het geval is) naar uitvoerder. 'Die rol als opdrachtgever heeft onder meer geleid tot certificeringsnormen en vernieuwingsrichtlijnen op basis van lokaal maatwerk, dit alles samen met de branche. In het Raadsadvies wordt daarentegen het wezen van het opdrachtgeverschap aan de gemeenten ontnomen en wordt ervoor gepleit alles van bovenaf op te leggen,' zegt Frea Broekman van de VNG.

Volgens de VNG 'is voortgang van de bibliotheekvernieuwing gebaat bij de continuering van rijksgelden voor de gemeenten en de lokale bibliotheken. Anders zal de ingezette vernieuwing stilvallen. De gemeenten stoppen al heel veel eigen middelen in de bibliotheken. Meer dan vierhonderd miljoen euro, een derde van de cultuurbegroting,' aldus Broekman. Net zoals IPO wil VNG verder met de bibliotheekvernieuwing volgens het adagium 'lokaal wat lokaal moet, bovenlokaal wat niet lokaal kan'.

Aanmatigend

De Raad voor Cultuur stelt voor om vernieuwingsgelden ter beschikking te stellen volgens het principe van matching: ieder dubbeltje dat de lagere overheden voor bibliotheekvernieuwing uitgeven, zal gevolgd worden door een even groot bedrag van het rijk. Van Waveren noemt het advies op dit punt zelfs 'aanmatigend'. 'Zo hebben we dat de afgelopen jaren ook gedaan zónder dat het opgelegd werd. Als ik dat deel van het advies lees denk ik; hoezo nou?'

Zowel IPO als VNG wil aan tafel met Plasterk. Van Waveren heeft er vertrouwen in dat de minister niet doof is voor de argumenten van gemeenten en provincies. 'Zoals ik hem ken van andere dossiers, schat ik in dat hij het overleg op een heel goede manier gaat voeren en dat ook onze visie bij hem gehoor vindt. Het stelt mij gerust dat hij tot nu toe nooit signalen heeft afgegeven dat hij liefst alles op centraal niveau neerlegt.'