‘Pro-actief’ de crisis in

Het 36 duizend zielen tellende Beverwijk ziet de rijen voor zijn loketten al sinds september langer worden. Meer mensen klopten de afgelopen maanden aan bij de gemeente voor schuldhulpverlening of financiële steun. Tot de jaarwisseling kwamen er zeventig extra WW-aanvragen binnen. En een groeiend aantal inwoners van de Noord-Hollandse gemeente loopt vanwege huurachterstanden kans om hun huis uitgezet te worden.

Net als de gemeenten Velsen (waaronder IJmuiden), Heemskerk en Uitgeest, ligt Beverwijk onder de rook van Corus. Het bedrijf, voorheen Hoogovens, is al sinds 1918 onlosmakelijk verbonden aan deze regio. Waar de eerste drie gemeenten nu net de pijn van de crisis beginnen te voelen, heeft Beverwijk al de eerste klappen gekregen. Volgens wethouder Sociale Zaken Jacqueline Dorenbos (PvdA) heeft dat alles te maken met de bevolkingssamenstelling in haar gemeente. ‘We hebben veel goedkope woningen die in trek zijn bij de lagere inkomens en mensen met een laag opleidingsniveau. In die groepen slaat de crisis nu het snelst om zich heen.’

Om de gevolgen van de economische neergang in de vier gemeenten te temperen, opende minister Donner (Sociale Zaken, CDA) maandag in Beverwijk het Regionaal Mobiliteitscentrum IJmond. Het initiatief maakt deel uit van de landelijke aanpak van de minister om de groeiende werkloosheid te bestrijden. Rotterdam, Eindhoven en acht andere gemeenten hebben sinds kort al een mobiliteitscentrum, dat onder de vlag van het per 1 januari uit het CWI en UWV gefuseerde UWV Werkbedrijf gaat opereren.

Begin maart moet er een landelijk dekkend netwerk van ruim dertig regionale mobiliteitscentra zijn, allen gehuisvest in bestaande UWV-vestigingen. Het kabinet heeft een bedrag van 13 miljoen euro vrijgemaakt om de centra van de grond te krijgen. Daarvoor kan het UWV Werkbedrijf 250 man extra personeel in dienst nemen.

Herplaatsen

Wat doet zo’n mobiliteitscentrum wat de reguliere sociale voorzieningen niet kunnen? Volgens André Timmermans, directeur van het UWV Werkbedrijf, zit het hem vooral in de nauwere, publiek-private samenwerking tussen uiteenlopende partijen. In het Beverwijkse centrum wisselen naast de vier IJmondgemeenten en het UWV ook de commerciële uitzendbranche, Hogeschool Inholland en het ROC informatie en diensten uit. ‘Daardoor ontstaat een uitgebreid netwerk, waarmee je al in een vroeg stadium in kunt spelen op een verslechterende situatie’, zegt Timmermans. ‘Je moet ingrijpen vóór mensen hun baan verliezen.’

Het mobiliteitscentrum zet daarom niet alleen werkcoaches in om ontslagen medewerkers te begeleiden naar een nieuwe baan, maar benadert ook werkgevers om vacatures te werven of personeel uit te wisselen. In Nijmegen leidde die aanpak onlangs tot een volgens het ministerie van Sociale Zaken succesvolle herplaatsing van enkele honderden ontslagen werknemers.

Tijdelijke terugval

‘Pro-actief’ is een veelgebezigde term bij de opening van het mobiliteitscentrum in Beverwijk. Ook UWV-districtsmanager Ted Zaat neemt het woord in de mond. ‘Eerste hulp bij economisch ontij’ noemt hij het centrum. Toch plaatst hij kanttekeningen bij de ernst van de situatie voor de regio. ‘Die is zeker niet te vergelijken met de grote saneringsgolven bij Corus uit het verleden. Toen er in de jaren negentig veel mensen uitgingen was er al een overschot aan werknemers, met veel instromende schoolverlaters en een minder vergrijsde beroepsbevolking. Nu is er meer krapte op de arbeidsmarkt.’

Bovendien kampt de regio volgens Zaat nu met de gevolgen van een tijdelijke terugval in de vraag, ‘die op den duur wel weer zal aantrekken’. Uit cijfers van het UWV blijkt dat het aantal geregistreerde werkzoekenden in de gehele IJmondregio, afgezien van Beverwijk, nagenoeg onveranderd bleef tussen september en december 2008. Nu de crisis zich verdiept, zullen de gevolgen de komende maanden merkbaarder worden. Bovendien vertaalt een economische achteruitgang zich altijd met enige vertraging in een verslechtering van de situatie op de arbeidsmarkt.

Wethouder Dorenbos ziet voldoende kansen om het jaar goed door te komen. ‘We kijken nu hoe we de werkgelegenheid kunnen stimuleren door bijvoorbeeld gepland wegenonderhoud naar voren te halen. Ook de verhuizing van revalidatiecentrum Heliomare in Wijk aan Zee staat weer op de agenda.’ Om de pijn bij ondernemers te verlichten heeft Beverwijk beloofd voortaan rekeningen sneller te betalen.

Ook Timmermans waakt voor negativisme. ‘Dit is nog steeds een regio met relatief weinig werkloosheid. Bovendien is de arbeidsmarkt altijd dynamischer dan de werkloosheidscijfers doen vermoeden.’ Met omscholing kunnen volgens Timmermans en Zaat een hoop mensen aan een andere baan geholpen worden. ‘In de zorg, beveiliging en het onderwijs is zat werk, en vrachtwagenchauffeurs kun je omscholen tot buschauffeurs.’

Economische diversiteit

In de IJmondregio wonen zo’n 150 duizend mensen. De negenduizend bedrijven in het gebied zorgen voor 69 duizend arbeidsplaatsen, waarvan bijna een kwart in de industrie, met staalproducent Corus (ruim 9000 banen) als belangrijkste werkgever. Als het slecht gaat met Corus of voorganger Hoogovens, gaat het slecht met de regio. Wethouder Dorenbos spreekt tegen dat IJmond te afhankelijk is van staalproducent. ‘Een behoorlijk aantal van onze inwoners werkt in Alkmaar, Amsterdam, Haarlem of Den Haag. ’s Ochtends staat de snelweg vol met werknemers die van buiten het gebied naar Corus komen.’

De laatste golf van massa-ontslagen bij Corus was in 1995 aanleiding voor de provincie Noord-Holland om het economische stimuleringsprogramma ‘IJmond Veelzijdig’ op te zetten, met als doel het bevorderen van economische diversiteit in de regio. Alle partijen die erbij zijn aangesloten - naast de provincie en betrokken gemeenten Corus, de Kamer van Koophandel en een regionale werkgeversorganisatie - betalen een bijdrage, waarmee activiteiten worden bekostigd. ‘Dan gaat het om de aanleg van fietspaden om het toerisme te stimuleren, de herstructurering van bedrijventerreinen en het aanbieden van scholing’, licht programmamanager Anneke Been toe.

Toen Corus begin december een beroep deed op de bijzondere regeling werktijdverkorting bevestigde dat voor Been nog eens de urgentie van het stimuleringsprogramma. ‘Al eerder in het najaar ontvingen we de eerste verontrustende signalen van andere ondernemers uit de regio, met name de toeleveringsbedrijven.’ De normale bezetting van het overleg werd daarom uitgebreid met afgevaardigden van MKB Nederland en VNO/NCW, de vakbonden en het UWV.

‘In november is het eerste actieplan gemaakt, dat voeren we nu uit’, vervolgt Been. ‘Kunnen overheden projecten naar voren halen? Als financiering in de regio rond is, maar vanuit het rijk nog niet, kan de provincie dan bijspringen?’ Aan banken wordt gevraagd waarom ze geen krediet meer verlenen aan IJmondse bedrijven, met de brancheorganisaties maakte Been afspraken over scholing en het uitlenen van medewerkers. ‘Het ene bedrijf moet ze tijdelijk kwijt, het andere heeft ze nodig.’