Privacy geen breekpunt voor transitie jeugdzorg
Door de decentralisaties zou te veel gevoelige informatie over personen in 1 hand komen. Dat mag echter geen breekpunt zijn voor de transitie jeugdzorg, betoogt Erik Gerritsen.
Onlangs waarschuwde het College voor de Bescherming van Persoonsgegevens (CBP) voor de privacyrisico’s die worden gelopen in het kader van de transitie jeugdzorg. Mede in het kader van de drie decentralisaties zou er wel heel veel privacygevoelige informatie over personen en gezinnen in één hand (van de gemeente) kunnen komen met alle privacyrisico’s van dien.
De waarschuwing van het CBP is tegen de achtergrond van de drie decentralisaties en de gedachte van “een gezin, een plan, een regisseur, een dossier” begrijpelijk en op zich terecht.
Daarbij moet worden opgemerkt dat nu ook weer geen sprake is van een echt nieuw risico. Ook nu spelen bij al bestaande praktijken zoals de vorming van CJG’s, de aanpak van multiprobleemgezinnen, samenwerkingsconvenanten met de VolwassenGGZ en de recente Amsterdamse “treiteraanpak” allerlei privacyvraagstukken. Daarvoor zijn ook al werkbare oplossingen gevonden in de vorm van privacyconvenanten die model kunnen staan voor het goed regelen van de privacy in het kader van de transitie jeugdzorg. Het gaat dan om de volgende elementen van een zorgvuldige privacyaanpak:
- werk zoveel mogelijk met vrijwillige toestemming voor het delen van gegevens door cliënten;
- geef cliënten altijd volledig inzicht in de over hun tussen professionals gedeelde informatie en zorg voor een goede bezwaarprocedure;
- maak cliënten zoveel mogelijk eigenaar van hun eigen persoonsinformatie (kijk eens op www.qiy.nl voor de mogelijkheden);
- maak onderscheid tussen “datinformatie”(dat een bepaalde organisatie betrokken is bij een cliënt; via de al bestaande risicoverwijsindexsystemen) en “watinformatie”(wat er over die cliënt bekend is bij een bepaalde organisatie). Dit voorkomt dat er standaard onnodig veel privacygevoelige “watinformatie” wordt gedeeld dan nodig;
- op het moment dat uitwisseling van “watinformatie” nodig lijkt (blijkend uit signalen uit het risicoverwijsindexsysteem of anderszins bijvoorbeeld in veldtafeloverleg) en cliënten geven niet vrijwillig toestemming, wissel dan niet meer “watinformatie” uit dan nodig. Volledige uitwisseling van bijvoorbeeld GGD-, GGZ- of politiedossiers is vaak niet nodig om tot een adequaat integraal plan van aanpak te komen;
- Zorg dat uitwisseling van “watinformatie” altijd voldoet aan het beginsel van proportionaliteit (niet meer dan nodig) doelbinding (in dit geval het voorkomen en bestrijden van kindermishandeling) en zorg altijd voor zorgvuldige schriftelijk vastgelegde motivering;
- Leg de werkwijze vast in een privacyprotocol en laat je daarbij inspireren door al bestaande privacyprotocollen. Leg het protocol voor aan de CBP.
Privacy wordt vaak als alibi gebruikt om niet samen (te kunnen) werken. Maar als op bovengenoemde wijze gewerkt wordt hoeft privacybescherming niet in de weg te staan van informatie-uitwisseling en samenwerking tussen professionals van verschillende bij de jeugdzorg betrokken organisaties. Door de hiervoor bepleitte zorgvuldige aanpak wordt ten eerste voorkomen dat ongericht over de totale doelgroep standaard allerlei privacygevoelige informatie wordt gedeeld. Deze aanpak zal er toe leiden dat er in de praktijk maar over een klein percentage van de totale jeugdzorgclientèle op relatief brede schaal informatie wordt gedeeld en dan ook nog grotendeels op vrijwillige basis. De ervaring leert dat de meeste cliënten wel bereid zijn toestemming te geven voor het delen van informatie, omdat dat in hun eigen belang is.
Wat resteert, is een heel klein percentage, dat niet akkoord gaan met het delen van informatie, terwijl het in belang van de veilige ontwikkeling van de kinderen in kwestie is om dit wel te doen. Het is goed om te weten dat er, mits dus op zorgvuldige wijze inhoud gegeven, geen wettelijke beperkingen zijn om wat betreft het delen van informatie te doen wat nodig is in het belang van de veilige ontwikkeling van het kwetsbare kind in kwestie. Ook artsen, kinder- en jeugdpsychiaters en volwassenenpsychiaters zijn in geval van, zoals dat heet, “conflict van plichten” of “overmacht” zelfs verplicht om hun beroepsgeheim te schenden, al doen zij dat vaak anders voorkomen.
Kortom, zoals altijd en overal moet ook in het kader van de transitie jeugdzorg de privacy zorgvuldig geregeld worden en dat kan ook gewoon, mede op basis van al ontwikkelde werkbare praktijken. Mits zorgvuldig geregeld bestaan er geen wettelijke belemmeringen om informatie te delen als dat in het belang is van de veilige ontwikkeling van kinderen in de knel. Daarbij gaat het om slechts een heel klein percentage van de totale clientèle, dat ook voor een groot deel nog bereid zal zijn om toestemming te verlenen voor de noodzakelijke informatie-uitwisseling. Privacybescherming en jeugdbescherming bijten elkaar niet, maar versterken elkaar.
Erik Gerritsen
Reacties: 13
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Om broodnodige hulp te krijgen voor mijn kinderen is het nu al onverdraaglijk wie je allemaal moet toestaan gegevens uit te wisselen over jou kinderen waar jij niet bij bent en waarvan je niet weet wat ze allemaal zitten te bekonkelen achter je rug om waar je last van kunt krijgen. Gerritsen spreekt vanuit de professionals. Hoe kun je de privacy zo maximaal mogelijk oprekken zonder de wet te overtreden. Ik spreek als ouder. Een van de velen. Dat opgelopen wantrouwen is me nu al teveel, dat gaat nooit meer weg. Gelukkig hebben we een huisarts die al dat geklets zo in de prullebak doet. Kunnen we steeds weer vers verder. Nog iets. Ik heb gemerkt dat er nogal wat professionals zijn die helemaal je dossier niet lezen. Gelukkig. Want steeds zit ik me maar schrap te zetten nadat ik zo stom was om bij een zorgmelding 'natuurlijk' toestemming te geven om met iedereen te spreken. Dat zal ons nog jaren achtervolgen. Ook al hebben we gelijk gekregen van de kinderrechter. Bah. En dat noemt zich hulpverlening. Heb je al een probleem wordt het door de bemoeienis van wie dan ook een nog veel groter probleem. Klein houden en praktisch oplossen is er met die meute aan hulpverleners niet meer bij. De regie wordt je gewoon uit de handen getrokken. Alsof ouders er niet toe doen. De meeste ouders deugen echt wel. Toch wordt daar zo'n hype op ingericht. Alsof het allemaal niets kost. Eerst de regie afpakken, heel circus er over heen en dan een eigen kracht gesprek?
Om de veiligheid van het kind voorop te zetten zul je inderdaad moeten nagaan waar het gevaar precies vandaan komt, en dan zeker niet voorbij gaan aan het leed dat juist dóór jeugdbeschermers aan kinderen wordt toegebracht, middels slopende trajecten langs meerdere pleegplaatsingen en residentiële instellingen. En dit alles zonder bewijs voor werkelijke mishandeling! (Je hebt het rapport van de kinderombudsman over het ontbreken van waarheidsvinding in jeugdzorg ook gelezen, neem ik aan) Dus beste Bert, ervan uitgaande dat je de wereld van jeugdzorg niet van binnenuit kent, en net als veel anderen in goed geweten denkt dat je weet wat het beste is voor kinderen zonder dat je de zogenaamde jeugdbeschermers zelf onder de loep hebt genomen, met hun leugens, machtsmisbruik en chantagemethoden, rammelende klachtenregelingen ('Wat er ook is fout gegaan, het is PROCEDUREEL OP DE JUISTE WIJZE fout gegaan') en tranentrekkende mediacampagnes waarin ze beloven wat ze niet kunnen waarmaken, een land zonder kindermishandeling.
Ik vergeet nog de blinde goedgelovige rechters te noemen die hun eigen aandeel hebben in deze ellende (en de ruggegraatloze jeugdrechtadvocaten, die veelal cliënten adviseren mee te werken met de opvoedmaffia om de schade te beperken) zodat de speculatieve beschuldigingen van laag niveau gezinsvoogden die normale ouders net zo vaak treffen als de verwaarlozende of mishandelende ouders, vrolijk kunnen voortgaan. Bert, omdat je overkomt als een goed mens met het hart op de juiste plaats, wens ik jou van harte toe dat jouw eigen kinderen (indien je die hebt) nooit door jeugdzorg geholpen zullen worden. Jij bent hoop ik wel zo verstandig om bij opvoedproblemen zelf hulp te gaan zoeken bij de OpvoedPoli, of je via de huisarts te laten doorverwijzen naar een specialist? Dat voorkomt een hoop ellende hoor Bert…
Wie ergens in een dossier jeugdzorg of RvdK tegenkomt zou kunnen denken aan een totaal disfunctioneel gezin, maar ook aan opvoedondersteuning in 'vrijwillig kader' (met een mes op je keel van dreigende UHP). Het is juist heel belangrijk dat goed duidelijk wordt hoe licht of hoe zwaar de zaak is waarover gesproken wordt.
Bij een tv-uitzending over het bestraffen van artsen die de fout in zijn gegaan en hen registreren, werd met name dat punt als een bezwaar gezien door Prof. Van der Gaag. Waarom zou je artsen met een lichte overtreding in hun beroepsuitoefening op dezelfde manier vermelden in een register als artsen die meerdere keren zeer onverantwoordelijk bezig zijn geweest?
Juist door niet te vermelden waarom iemand op een zwarte lijst voorkomt, vergelijk je ze met de ergste overtreders (en houdt men dus rekening met het ergste). Jeugdzorg werkt nu al als een stigma (dat ervoor zorgt dat geen politicus zijn vingers aan je wil branden, als je ermee te maken hebt) en als dossiers met iedereen uitgewisseld gaan worden, zal die stigmatiserende werking alleen maar groter worden.
Als de cliënt echt centraal staat in de keten dan is beroepsgeheim zelden een probleem, omdat veel ouders het nut en de noodzaak zien van informatie-uitwisseling tussen ketenpartners in het belang van hun kind en zichzelf. Zij gaan, na goede uitleg, akkoord met de informatie-uitwisseling. Het gaat dan uiteraard alleen om de relevante informatie die nodig is voor het afstemmen van de zorg voor het kind en niet om het hele dossier.
Waar gaat het wat mij betreft wat te kort door de bocht?
1. Op basis van een privacyreglement kan geen informatie worden gedeeld tussen ketenpartners. Dit gaat zowel over “dat-informatie”als over “wat-informatie”. Ik ben niet tegen privacyreglementen, in tegendeel. Zolang ze leesbaar zijn voor de mensen die er mee moeten werken (en dat is lang niet altijd het geval) juich ik ze toe. Maar de toestemming van cliënten en de wet en de jurisprudentie blijven de grondslag voor informatie-uitwisseling.
2. Het beroepsgeheim kan bij kindermishandeling worden doorbroken op basis van het meldrecht kindermishandeling (artikel 53 lid 3 WJZ). De invulling van dit meldrecht en de zorgvuldigheidseisen die in acht moeten worden genomen zijn vastgelegd in de meldcode Kindermishandeling en Huiselijk Geweld, bijvoorbeeld van de KNMG. Voor doorbreking van het beroepsgeheim buiten kindermishandeling geldt het striktere conflict van plichten.
Zowel voor het meldrecht als voor het conflict van plichten geldt dat per situatie een afweging moet worden gemaakt van de belangen (geheimhouding vs het belang van de gezondheid en veiligheid van het kind). Er is dus geen sprake van een juridische verplichting tot informatie-uitwisseling. Wel is er een zorgplicht voor de hulpverlener. Deze zorgplicht kan met zich meebrengen dat de hulpverlener informatie moet verstrekken (volgens het uitgangspunt “spreken, tenzij ..” ), maar dan wel met inachtneming van de zorgvuldigheid van de meldcode. In het uiterste geval kan dat een melding bij het AMK zijn of een andere doorbreking van het beroepsgeheim, maar veel vaker is dat het bieden van hulp bij het vergroten van de veiligheid van het kind en het versterken van de eigen kracht. Juist vanwege het beroepsgeheim kunnen kinderen en ouders gevoelige gebeurtenissen bespreken, hun angsten of de dingen waarvoor ze zich schamen. De aanwezigheid van het beroepsgeheim versterkt de eigen kracht van mensen. Omdat zij in de behandeling in vertrouwen kunnen praten kunnen ze ook de stap maken om ook anderen over hun problemen te vertellen en te leren om steun te zoeken bij anderen in hun omgeving. Iets wat voor de behandeling misschien niet mogelijk was door angst, onmacht of schaamte. Stel dat we verplicht zouden zijn om kindermishandeling te melden? Zouden ouders die hun kind slaan vanuit onmacht zich nog aanmelden voor behandeling? En waar zijn het kind en zijn ouders, maar ook de maatschappij uiteindelijk meer bij gebaat?
Dit maakt het beroepsgeheim ook tot een grote waarde en niet alleen een last.
Het beroepsgeheim hoeft geen belemmering te zijn als het gaat om samenwerken, mits de cliënt daarin centraal staat. En als de veiligheid van een kind in het geding is dan is het beroepsgeheim geen belemmering maar kan het beroepsgeheim doorbroken worden met inachtneming van de zorgvuldigheidseisen van de meldcode.
Er is ook geen transitie nodig om informatie-uitwisseling mogelijk te maken, omdat er in de huidige situatie mogelijkheden genoeg zijn. De inhoud van het beroepsgeheim verandert voor de jeugd-GGZ ook niet met de Jeugdwet. De WGBO blijft van toepassing. Door de overgang naar de gemeenten ontstaan wel nieuwe informatiestromen richting de gemeente met alle privacyrisico’s van dien, ik verwijs hierbij naar de zorgen van het College Bescherming Persoonsgegevens en de berichtgeving op www.privacybarometer.nl. Dit is niet goed voor het vertrouwen en de eigen kracht van ouders en kinderen en daarmee kan privacy een breekpunt zijn voor goede zorg aan kinderen en ouders.
Daarmee raak je de kern van de zaak. Als het beroepsgeheim komt te vervallen en wordt overgestapt op een meldplicht, zullen een heleboel ouders geen hulpverlener meer in vertrouwen durven te nemen. Iets wat we nu al op grote schaal zien met betrekking tot jeugdzorg. Het belangrijkste advies van stichting KOG aan mensen die met het AMK te maken krijgen: 'Niet babbelen, niet babbelen, niet babbelen', (maar je realiseren dat je niet met een normale hulpverlener te maken hebt en dat je in feite een verdachte bent).
Als je weet dat alles wat je zegt tegen je gebruikt zal worden, zul je je fouten en tekortkomingen als opvoeder eerder verbergen dan er hulp bij vragen. En als je kijkt naar de concrete aantallen mishandeling die worden gedaan bij AMK/BJz of RvdK dan mag duidelijk zijn dat de meeste mishandelde kinderen nooit gevonden zullen worden op 'opsporingsbasis', maar veel sneller door laagdrempelige, niet veroordelende hulp van instanties die hun beroepsgeheim serieus nemen.
De adviezen van Sven die ten onrechte gebaseerd zijn op de veronderstelling dat jeugdzorgwerkers er op uit zijn om onnodig leed te veroorzaken, zullen er in de praktijk toe leiden dat onmachtige ouders te lang geen hulp zoeken en dan uiteindelijk als het onnodig uit de hand is gelopen alsnog met gedwongen jeugdzorg in aanraking komen terwijl dit voorkomen had kunnen worden. Zo creëert Sven een negatieve zichzelf waarmakende voorspelling.
Ouders moeten weten dat de zelfde hulpverlener toe wie je je wendt voor hulp voor je kind of je gezin uiteindelijk de macht heeft om je leven in het ongeluk te storten met dwang of met een zorgmelding. Dan wordt er niet meer geholpen maar volgen dossiers en rechtzaken. Alles in het belang van het 'mishandelde' kind. Met name toch al hulpvragende ouders zijn een makkelijke prooi. Volslagen competente ouders raken zo op voet van oorlog met de 'hulpverlening'.
Vertrouwen komt nou eenmaal te voet en gaat te paard. Dat is niet de schuld van Sven. Sven is als hulpvragende ouder in aanvaring gekomen met een systeem dat ouders minacht en wantrouwt, vertel mij wat. Daar wil je andere ouders graag voor waarschuwen. Je neemt een risico als je hulp vraagt. Stel je eerst eens op de hoogte van het wespennest waar jij je gezin aan waagt. En dat is alleen maar verstandig. Soms ben je veroordeeld tot de hulpverlening. Dan is het toch zaak om verstandig te werk te gaan en je te realiseren waar de risico's zijn zodat je er met zo min mogelijk kleerscheuren doorheen komt. Voor de veiligheid van je kinderen en een lang leven van je gezin.
Hulpverleners zijn namelijk zeer machtig. En ze slaan aan op van alles en nog wat dat niets met de realiteit van jou kinderen van doen heeft. Is een trieste constatering maar wel de realiteit voor veel ouders. En roept er iemand 'kindermishandeling' dan mogen alle sluizen open en kun je als ouder je kinderen nauwelijks meer verdedigen tegen valse aanspraken en misplaatste bejegening en behandeling.
Het is belangrijk dat ouders elkaar daarvoor waarschuwen, dat scheelt een hoop kinderleed. Als de sector zelf niet zo verstandig is om de privacy en het gezin van een kind te respecteren moeten de ouders daar voor opkomen. Dat is je recht en je plicht als ouder. Klinkt pathetisch maar zo bizar is het nu eenmaal. Stichting KOG inderdaad.
http://www.stichtingkog.info/
"KOG raadt alle (aspirant-adoptief)ouders aan een aanvullende zorgverzekering (psychische en gezondheidszorg) èn een rechtsbijstandsverzekering (module gezondheidszorg) te nemen en aan te houden. Wanneer er onverhoopt iemand (school, buurt) die iets onverklaarbaars ziet een AMK-melding over uw gezin doet, zijn de rapen gaar! "
Dit is een website voor 'normale' ouders die door jeugdzorg gestigmatiseerd dreigen te worden tot 'kindermishandelaars'.
En natuurlijk de verhalen volgen op de website van Sven en Ranada. Instructief. Het kan de beste ouder helaas overkomen dat je verdwaald in een wespennest. Waarin hulpverleners alle macht blijken te hebben in de naam van 'kindermishandeling' zelfs als ze de plank misslaan, aangezet door signaleringslijsten en meldcodes.
Projectie en jijbakken zijn een bekende tactiek in de jeugdhulpverlening. Ik heb daar toch snel bijgeleerd. De aanval is de beste verdediging. Wat dat verder nog met hulpverlening te maken heeft mag Joost weten.
Als Gerritsen onze artikelen goed zou lezen (en dat doet ie heus wel) dan wist hij dat wij meerdere malen hebben uitgelegd dat de leugens en het machtsmisbruik veroorzaakt worden door de scheve machtsverhouding (geen borging van rechten van ouders - het a priori gelijk van de 'professional' bij tegengestelde meningen in de rechtbank, omdat kinderrechters te weinig moeite doen om de hypothetische ontwikkelingsbedreiging te toetsen, het niet tuchtrechtelijk vervolgbaar zijn van gezinsvoogden, etc, etc) en de escalatie van spanningen in het hulpverleningsproces, speciaal door deze juridische macht.
Geen gezinsvoogd is er van tevoren op uit een gezin kapot te maken, maar dit is in veel gevallen wel het uiteindelijke resultaat van jeugdzorgbemoeienis en dat wordt toch ergens door veroorzaakt.
De beste samenvatting van wat er mis is in de jeugdzorg is de uitspraak gedaan door een gezinsvoogd in de uitzending van VARA's Ombudsman (toen nog Hilhorst) die tegen een ouder zei: 'Jij bent hoger opgeleid, maar ik heb de macht!'
De juridische dwang zal de vertrouwensrelatie met cliënten blijven vergiftigen, want je vertrouwt geen mensen waarvan je niet weet of ze je gaan aaien of slaan. Daarbij is jeugdzorg gebleken ondeskundig en de enige reden waarom het instituut nog bestaat, is dat er altijd gezinnen zijn die zo disfunctioneel zijn dat iedereen vindt dat daar ingegrepen moet worden en dat het met welke hulp dan ook alleen maar beter kan gaan, omdat het daar zo verschrikkelijk mis is.
Maar ik hoor jeugdzorg in de media nooit goede redenen geven waarom de lichte opvoedproblematiek zo zwaar wordt gejuridiseerd, waarom jeugdzorg graag met een kanon op een vlieg schiet. Dat kunnen ze ook niet uitleggen, want dat is de machtsstrijd waar wij vaak over schrijven. Ze kunnen een gezin in de tang nemen, dus een prettige werkrelatie is niet echt noodzakelijk om hun zin door te drijven.
Zij is tegenstander van het uitbreiden van de meldplicht en erkent de waarde van het beroepsgeheim, dat alleen onder strikte voorwaarden, met het juist volgen van de Meldcode mag worden doorbroken in ernstige gevallen. Gerritsen is voorstander van uitbreiding van de meldplicht en niet alleen bij ernstige gevallen. Zijn zinsnede over artsen ('al doen ze vaak anders voorkomen') doet vermoeden dat dezen uit onwil geen melding van mishandeling doen. Misschien kennen ze jeugdzorg en de verhalen van ouders uit hun praktijk?
Waar is Gerritsen het nu precies mee eens wat de opmerkingen van Broersma betreft? Want ik ben het ook met haar eens!?