Meer werkenden bij herverdeling loonkostensubsidies

Volgens het Centraal Planbureau (CPB) kunnen er meer bijstandsgerechtigden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt naar werk toe worden geleid als de financiering van de loonkostensubsidie en het begeleidingsbudget wordt aangepast.

Plaatsing niet altijd aantrekkelijk

Gemeenten hebben volgens het CPB hoofdzakelijk een prikkel om bijstandsgerechtigden met een hoge loonwaarde en een lage begeleidingsbehoefte naar parttime werk toe te leiden. Op die manier bespaart een gemeente een bijstandsuitkering en worden de uitgaven aan loonkostensubsidies en begeleidingskosten zo laag mogelijk gehouden. Plaatsing van mensen met een lage loonwaarde en een hoge begeleidingsbehoefte is financieel dus niet altijd aantrekkelijk voor gemeenten. Dat is al helemaal het geval bij niet-uitkeringsgerechtigden (nug’ers), waarop een gemeente vervolgens ook geen uitkeringskosten bespaart. Tot slot is er bij gemeenten ook geen prikkel om mensen meer te laten werken zodat zij boven bijstandsniveau uitkomen, gezien de meerkosten op de loonkostensubsidie.

Objectief verdeelmodel

Het CPB onderzocht daarom de effecten van drie aanpassingen van de financieringssystematiek voor de loonkostensubsidies en begeleidingsbudgetten op de prikkels die gemeenten ondervinden. Dat zijn allemaal aanpassingen die bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid momenteel op de tekentafel liggen. De loonkostensubsidies worden momenteel door het rijk geheel vergoed in het jaar na de uitgaven, maar door het objectief verdeelmodel kan het zo zijn dat gemeenten meer of minder vergoed krijgen dan zij uitgaven. Begeleiding wordt betaald uit het participatiebudget. De budgetten zijn taakstellend maar niet geoormerkt. In de eerste variant die het CPB onderzocht, blijft de financiering van het begeleidingsbudget onveranderd maar worden de kosten voor loonkostensubsidie twee jaar na uitgave geheel vergoed. Dat leidt volgens het CPB tot meer plaatsingen, ook van mensen met een lagere loonwaarde.

Meer nug’ers naar werk

Variant twee houdt in dat de verdeling van het totale begeleidingsbudget naar rato van gebruik plaatsvindt en dat de financiering van de loonkostensubsidie hetzelfde blijft. Daardoor zijn gemeenten meer geneigd de ongeoormerkte begeleidingsbudgetten ook daadwerkelijk aan begeleiding uit te geven. Doordat dan meer mensen uit de doelgroep met begeleiding aan de slag gaan, scheelt dit in de bijstandsuitkeringen. Die verschuiving leidt wel tot hogere kosten op het gebied van loonkostensubsidies. Een verdeling van de begeleidingsbudgetten naar realisatie, kan er  volgens het CPB toe leiden dat gemeenten meer mensen met een lage loonwaarde en meer nuggers naar werk gaan toe leiden.

Grotere prikkel

In variant nummer drie worden de aanpassingen in de eerste twee varianten gecombineerd; het begeleidingsbudget wordt verdeeld naar rato van gebruik, en de kosten voor loonkostensubsidie vergoed naar rato van de uitgaven van twee jaar terug. De grotere prikkel om zowel loonkostensubsidie als begeleiding in te zetten bij die ingreep, leidt volgens de rekenmeesters van het CPB tot meer plaatsingen, ook van mensen met een lage loonwaarde. Daarnaast leidt dit tot minder kosten aan bijstandsduitkeringen op zowel gemeentelijk als op rijksniveau. ‘De vergoeding van de werkelijke kosten voor loonkostensubsidie en begeleiding (al dan niet gecorrigeerd door de macrodoorwerking) vermindert de financiële prikkel voor gemeenten om vooral ‘goedkope’ mensen uit de doelgroep te begeleiden’, aldus het CPB. ‘De voorgestelde varianten van SZW lijken gemeenten te stimuleren om meer personen met een lage loonwaarde en meer nug’ers te begeleiden. Er kan een positief effect van een paar duizend personen op de arbeidsmarkt zijn.’