Polen aan de Maas

'Kijk, daar gaat een Burundi, wijst Hayke Hendrix, woordvoerder van de gemeente Horst aan de Maas. Over het plein voor het glimmende gemeentehuis fietst een zwarte jongeman, ineengedoken, dikke skihandschoenen aan en zijn muts ver over de oren getrokken. Sinds een tijdje woont een groep Burundese vluchtelingen in de Noord-Limburgse gemeente. Hendrix vertelt dat de komst van de ongeveer zestig Afrikanen best wat teweeg heeft gebracht in de uit acht kleine en minder kleine dorpen bestaande gemeenschap van ongeveer dertigduizend inwoners. 'Maar het is echt leuk hoor. Een paar van die jongens zitten op voetbal. Let op, we hebben hier de nieuwe Pelé rondlopen.'

Het zijn echter niet de Afrikaanse voetbaltalentjes waarvoor de media de afgelopen maanden de deur platliepen in Horst. Ze genieten er meer bekendheid als gemeente waar relatief de meeste Polen van Nederland wonen. Naar schatting werken jaarlijks ongeveer tienduizend Oost-Europeanen in Noord-Limburg mee in de tuinbouw, logistiek en bouwsector. Een deel daarvan verblijft in Horst aan de Maas.

Toen andere gemeenten, waaronder Rotterdam, eind vorig jaar aan de bel trokken over de toestroom van Poolse arbeiders, kwam Horst volop in de belangstelling te staan. Tot verbazing wel een beetje van burgemeester Kees van Rooij: 'Er wordt ineens gedaan alsof we met een nieuw fenomeen te maken hebben, maar de Poolse gastarbeiders zijn er allang. Ook in Rotterdam, waar ze in het Westland en in de haven werken. Natuurlijk, sinds de zomer is de toegang voor Oost-Europeanen verruimd, maar wij hebben geen aanwijzingen dat hier ineens heel veel meer Polen naartoe komen dan voorheen.'

Ook voor verhalen over een gemeente die niet weet wat te doen met een horde lallende en vechtende Polen moet niet bij Van Rooij zijn: 'De toestroom van Polen wordt enorm geproblematiseerd, terwijl wij die mensen hier al jaren in grote getalen hebben, en er eigenlijk nauwelijks problemen zijn. Voor de gemeente is het ook geen bijzonder beleidsthema. Zo'n groep Burundezen, daar hebben we veel meer werk aan.'

Toen bezorgde Tweede Kamerleden vroegen wat de gemeente Horst aan speciale voorzieningen nodig had om al die Polen op te vangen, was het antwoord van de burgemeester dan ook een oprecht: 'Nou, niks eigenlijk.'

Goed, helemaal een non issue zijn de Polen natuurlijk ook niet in Horst. De verhalen van mensen die opeengepakt leven in kleine ruimtes zijn niet alleen spreekwoordelijk, maar ook hier, juist hier, bekend. 'Er was een tijd dat de mensen in hun tentjes langs de kant van de weg sliepen. Dat is gelukkig wel voorbij', zegt burgemeester Van Rooij. 'Maar de situatie is nu ook niet ideaal. Mensen zijn vooral gehuisvest in tijdelijke units als caravans en wooncontainers met soms echt onveilige situaties. Wat we willen is meer permanente en multifunctionele huisvesting bieden, die op termijn bijvoorbeeld ook kan worden ingezet als starterswoning of ouderenhuisvesting.'

Complicerende factor is dat niemand precies weet hoe groot de vraag naar huisvesting eigenlijk is. Het aantal van tienduizend is niet meer dan een grove schatting, officiële cijfers ontbreken. Een onderzoek van de belastingdienst moet binnenkort meer duidelijkheid geven. Maar sowieso vindt Van Rooij dat de gemeente niet de hoofdverantwoordelijke is voor het netjes huisvesten van de tijdelijke werknemers: dat zijn de bedrijven die de Polen hier naartoe halen. De taak van de gemeente is vooral te controleren of aan de eisen van brandveiligheid wordt voldaan.

Angst

De autochtone Horstenaren hebben nooit echt een probleem gemaakt van de massale aanwezigheid van de Oost-Europeanen in hun midden. Maar vooroordelen zijn er wel. 'Als er iets crimineels gebeurt wordt er al snel vanuit gegaan dat het wel een Pool zal zijn geweest', aldus Van Rooij. Hij liet de politie daarom een onderzoekje doen waarbij voor verschillende overtredingen werd onderzocht of Polen zich daar vaker schuldig aan maakten dan andere Horstenaren. Dat was niet zo. De resultaten werden vorige week in de gemeenteraad gepresenteerd.

Onrust ontstond wel toen in een naburig dorp in korte tijd twee huizen werden opgekocht om Polen te huisvesten. Van Rooij: 'Toen zijn we met de gemeenten in de omgeving om de tafel gegaan. Maar uiteindelijk was er niet zoveel aan de hand. Het is bij die twee huizen gebleven. Weet je, het is vooral angst voor het onbekende. Mensen waren bang dat dat met ál hun huizen zou gebeuren, dat het dorp in één keer Pools zou worden. Maar dat is niet zo. Het is wel zaak als gemeente dat soort signalen in de gaten te houden.'

Drankcontrole

Dan het punt van de drank. Het vooroordeel van de eeuwig dronken Pool komt niet helemaal uit de lucht vallen, merken ze ook in het Noord-Limburgse. Daarom worden er folders uitgedeeld in de Poolse taal, waarin wordt uitgelegd hoeveel je maximaal mag drinken voor het rijden, en is er onlangs een drankcontrole gehouden speciaal gericht op Polen. Maar verder lossen een heleboel zaken zich eigenlijk vanzelf op, constateren ze in Horst. Zo liepen veel buitenlandse werknemers bijvoorbeeld onverzekerd rond. Tot een bank dat gat in de markt ontdekte en een speciaal op de Oost-Europeanen toegesneden pakket op de markt bracht.

Moet ik me inschrijven bij de gemeente? Welke zorgverzekeringen heb ik nodig en hoe open ik een rekening bij de bank? De vragen die Polen zelf hebben zijn doorgaans heel simpel en praktisch van aard, vertelt Krystyna Gorska. In Meterik, een dorp in Horst aan de Maas, ook wel bekend als 'Het Polendorp', bestiert ze de servicewinkel voor Polen. Die kunnen er onder andere terecht voor producten uit eigen land, taallessen, informatieavonden of computers om met het thuisfront te mailen. Daarnaast organiseert ze onder andere nog een koffieuurtje na de Poolse mis op zondag.

Stiekem is de vrijwilligster, die al meer dan dertig jaar in Nederland woont, een erg belangrijke schakel geworden tussen de Poolse gemeenschap en Nederland. Polen uit het hele land bellen haar voor advies. Als ze zwanger zijn en bang om hun baan te verliezen bijvoorbeeld. Ze gaat mee naar het ziekenhuis na een bedrijfsongeluk. Of regelt onderdak voor een groepje dat hier op de bonnefooi naartoe is gekomen. 'Eigenlijk heb ik er een full time baan aan. In het hoogseizoen een dubbele.'

'Verschrikkelijk', vindt Gorska de vooroordelen over haar oude landgenoten. 'In het begin gebeurde er heus wel wat, maar dat is al zo lang geleden. Er is intussen veel verbeterd. Het is nu echt een uitzondering als mensen komen zonder iets geregeld te hebben, de voorlichting van uitzendbureaus is flink verbeterd.' Er zijn maar weinig incidenten, benadrukt ze. 'Die mensen die allerlei problemen vrezen, waar hebben ze het over? Als we hier voorlichtingsavonden houden gaat het over dingen als fietslampjes, rondrijden met Poolse kentekens en de identificatieplicht. De Polen die hier komen hebben bijna altijd werk en een huis. Ik zie het allemaal heel positief.'

Het wordt in Horst steeds weer benadrukt: die Polen zijn langzamerhand hele gewone burgers. De burgemeester: 'Het zijn al lang niet meer alleen seizoensarbeiders, de groep is veel meer gedifferentieerd. Ze hebben vaker vaste banen, hogere inkomens en daarmee veranderen ook hun wensen als het gaat om een woning. Ze trouwen met Nederlanders en doen hun kinderen hier op school. Polen staan net als iedereen in de rij bij de gemeente en moeten wachten bij de woningcorporatie. Ze hebben dezelfde behoeften als iedereen.'

Heilige mis

Investeer vooral in de 'sociale component', dat is wat Van Rooij andere gemeenten op het hart zou willen drukken, die zich nu gaan buigen over de toestroom van Polen. 'Beperk je dus niet tot woningbouw, maar zorg vooral dat bevolkingsgroepen niet tegenover elkaar komen te staan.'

Daarom subsidieert Horst ook de servicewinkel en de stichting erachter, Arka. Die zorgt voor sociaal-cultureel werk voor de Polen en onderhoudt contacten met de dorpsraden. Handig toen bijvoorbeeld Poolse auto's massaal de doorgang blokkeerden tijdens de Heilige Mis. Zo'n probleempje wordt door de onderlinge contacten makkelijk verholpen. Daarnaast organiseert Arka informatiebijeenkomsten en feestavonden, waarvoor ook Nederlanders worden uitgenodigd. Echt carnaval vieren ze niet in Polen, maar een feestje was er wel. En dan komen ook de Nederlanders hossen, vertelt Gorska. 'Keileuk is dat!'