Oproep doorbraak thuiszitters

Onlangs liep ik tijdens de “Voor de jeugd dag” op het Westergasterrein in Amsterdam staatssecretaris van onderwijs Sander Dekker tegen het lijf. Het was goed om de staatssecretaris te zien op dit door VNG en VWS in het kader van de voorbereiding op de transitie jeugdzorg georganiseerde evenement. Er liggen immers vele dwarsverbanden tussen de transitie jeugdzorg en die andere grote hervorming, de invoering van het passend onderwijs. Ik schreef er eerder al eens een column over.

Na de hartelijke begroeting, als oud gemeentesecretaris van Amsterdam had ik Sander Dekker leren kennen als een bevlogen en inspirerende wethouder in Den Haag, trok ik de stoute schoenen aan en vroeg hem aandacht voor de al jaren bestaande thuiszittersproblematiek. Ook daar schreef ik eerder als eens een column over naar aanleiding van het prima rapport dat de kinderombudsman over deze problematiek schreef. In dat rapport pleitte de kinderombudsman, naar mijn mening zeer terecht, voor maatwerk voor een relatief kleine groep kinderen die, vanwege bijzondere problematiek zoals bijvoorbeeld chronische ziekte, autisme, angststoornissen en dyslectische hoogbegaafdheid, niet meer aan onderwijs toekwamen.

Maatwerk op het gebied van de AWBZ door onderwijs niet langer zien als voorliggende voorziening, waardoor ouders gedwongen worden om ontheffing voor de leerplicht aan te vragen om in aanmerking te komen voor extra begeleiding. Maatwerk op het gebied van de toepassing van de definitie van leerplicht als vijf dagen per week full time op school aanwezig zijn. Als gevolg hiervan krijgen ouders met kinderen die gewoon niet full time op school kunnen functioneren en leren ten onrechte te maken met leerplichtambtenaren die processen verbaal opmaken en boetes uitdelen en bij langdurig verzuim zelfs met een zorgmelding bij het AMK of Bureau Jeugdzorg. De kinderombudsman pleitte in dit verband voor maatwerkconstructies waarbij kinderen ingeschreven worden bij een school en (gedeeltelijk) (thuis)onderwijs op maat kunnen volgen, mede gefinancierd vanuit de gelden die de school voor de leerling ontvangt. Dit zonder dat de school afgerekend wordt op het “schoolverzuim” van het kind in kwestie.

Ik gaf de staatssecretaris aan dat ik zijn reactie en die van de Inspectie Onderwijs destijds op het rapport van de kinderombudsman nogal formalistisch vond en dat zijn stelling dat de invoering van passend onderwijs aan alle problemen een einde zou maken niet realistisch was. Terecht merkte Sander Dekker op dat het AWBZ knelpunt vanaf 1-1-2015 niet meer bestaat. In het kader van de transitie jeugdzorg kunnen gemeenten in hun verordening de Kafkaëske regel van onderwijs als voorliggende voorziening gewoon schrappen.

Ik voegde daar wel aan toe dat het dan het CIZ en de Bureaus Jeugdzorg zou sieren om de resterende weken van dit jaar deze absurde uitvoeringsregel (die ook in strijd is met het Kinderrechtenverdrag) buiten toepassing te laten. Een werkwijze die overigens in sommige gevallen (bijvoorbeeld door mijn eigen BJZ) ook nu al wordt gehanteerd. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt biedt de huidige wet- en regelgeving namelijk wel degelijk de mogelijkheid tot het bieden van maatwerk op dit gebied. Er wordt alleen veel te weinig gebruik van gemaakt, vanwege de in de praktijk veel stringentere interpretatie van de regels.

Voor het overige was de staatssecretaris de mening toegedaan dat de invoering van het passend onderwijs veel problemen zou oplossen en dat de wetgeving altijd de mogelijkheid tot het bieden van maatwerk mogelijk maakt. Ik bracht daartegen in dat de praktijk nog steeds een ander beeld laat zien en dat dus in het beste geval in de uitvoering onvoldoende gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die de wet volgens de staatsecretaris nu al biedt, zoals ook het geval bij het beschouwen van onderwijs als voorliggende voorziening in het kader van de AWBZ. Waarbij we het eens waren dat ontheffing van de leerplicht niet de oplossing is. Daarmee worden immers toch al kwetsbare kinderen hun recht op onderwijs ontzegd. Tegen deze achtergrond daagde de staatssecretaris mij uit om hem met concrete casuïstiek te bestoken om mijn punt te onderbouwen.

In de wetenschap dat Tweede Kamerlid Loes Ypma met een vergelijkbare actie bezig is, wil ik die handschoen graag opnemen. Ik roep hierbij dus iedereen op om met concrete voorbeelden te komen van onopgeloste thuiszitter casussen en daarbij passende oplossingen op maat. Je kunt ze mailen naar erik.gerritsen@jbra.nl en ik zal zorgen dat ze onder de aandacht van de staatssecretaris worden gebracht en net zo lang vasthouden totdat er een oplossing voor gevonden is. We merken dan vanzelf of het probleem in de regelgeving zit of in de uitvoeringspraktijk. In dat verband is het rapport “Een school voor ieder kind” van de Werkgroep Maatwerk van Ouderkracht voor het kind, dat januari 2014 verscheen zeer de moeite van het lezen waard. Daarin wordt onder meer betoogd dat schoolbesturen veel meer ruimte hebben om op maat met de leerplichtwet om te gaan dan ze in de praktijk nemen. Dus wie weet heeft Sander Dekker gelijk met zijn stelling dat het probleem niet in de wet- en regelgeving zit. Wie weet zit het probleem wel meer bij schoolbesturen die te weinig moeite doen om maatwerkoplossingen te realiseren voor “ingewikkelde” kinderen.

Dat de staatssecretaris ook niet helemaal zeker is van zijn zaak bleek uit zijn brief van 27 oktober 2014 aan de Tweede Kamer waarin hij een inventarisatie toezegt met betrekking tot de mogelijkheden tot “onderwijs op een andere locatie dan de school”. Het goede nieuws is dat Sander Dekker daar dus voor open staat. Concrete knelpuntcasussen met oplossingen op maat kunnen helpen om de staatssecretaris en mogelijk ook de schoolbesturen een extra zetje in de goede richting te geven. Dus mail ze me!

Erik Gerritsen