Onduidelijkheid over reikwijdte zorgplicht nekt gemeenten

Voor gemeenten is het momenteel onduidelijk of zij met hun nieuwe beleid rondom huishoudelijke hulp wel aan hun zorgplicht voldoen. Gemeentekoepel VNG kijkt daarom, evenals veel andere gemeenten, reikhalzend uit naar een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB). ‘Dat zal meer duidelijkheid scheppen over de vraag tot hoever de eigen verantwoordelijkheid van burgers gaat', aldus de VNG.

Vangnet

Tot waar mogen gemeenten gaan om van hun burgers te vragen hun huishoudelijke hulp zelf te regelen en te betalen en is het voldoende als gemeenten alleen de bijzondere bijstand als vangnet inzetten, is nu punt van discussie. Dat stelt gemeentekoepel in een reactie op het onderzoek van Binnenlands Bestuur naar de ingediende bezwaarschriften tegen stopzetting en versobering van de huishoudelijke hulp.

Ingrijpend

Het grote aantal bezwaarschriften verbaast gemeentekoepel VNG niet. ‘Het gaat om ingrijpende veranderingen, waarbij een groter beroep wordt gedaan op de zelfstandigheid van mensen en waarbij gemeenten de door het rijk opgelegde bezuinigingen van veertig procent op de huishoudelijke hulp moeten doorvoeren’, aldus VNG-woordvoerder Asha Khoenkhoen. ‘Daarvan hebben we altijd gezegd, het kan niet anders dan dat mensen daar wat van merken. We weten dat veel mensen ook onzeker zijn over hun persoonlijke situatie bij al die veranderingen.’

Zorgvuldig proces

Wel blijft de VNG erop hameren dat, hoe gemeenten de huishoudelijke beleid ook reorganiseren, er een zorgvuldig proces moet worden doorlopen. ‘De VNG heeft richting gemeenten beklemtoond dat het generiek − dus zonder aanzien des persoons − stoppen met huishoudelijke hulp niet kan.’ Volgens de VNG zijn er genoeg voorbeelden van gemeenten die de nieuwe aanpak voor huishoudelijke hulp zonder al te veel problemen hebben kunnen realiseren. ‘Als het proces tot aanpassen zorgvuldig wordt doorlopen, daarover goed wordt gecommuniceerd met de burger en de tijd wordt genomen voor overgangsmaatregelen, verwachten wij dat aanpassingen van de huishoudelijke hulp mogelijk zijn.’

Extra financiële ruimte

Wel juicht de VNG meer budget voor de huishoudelijke hulp toe − zoals GroenLinks en SP bepleiten −, maar vindt dat de extra financiële ruimte aan het macrobudget van de Wmo moeten worden toegevoegd. ‘De gemeenten moeten zelf in de lokale democratie kunnen bepalen waar het geld voor hun inwoners het beste kan worden ingezet. Immers ook op zwaardere vormen van ondersteuning wordt fors bezuinigd.’

Van Rijn

Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS, PvdA) wil nog niet reageren op uitkomsten van het onderzoek van Binnenlands Bestuur en de vragen die de redactie hem naar aanleiding daarvan hadden voorgelegd. Hij beantwoordt eerst de vragen van de Kamerleden die zij voorafgaand aan het debat gaan stellen. Dit heeft de woordvoerder van Van Rijn laten weten. Het debat is nog niet gepland, maar dit zal nog voor de zomer plaatsvinden. Onder meer CDA en PVV hebben op een debat aangedrongen, daarbij gesteund door in ieder geval D66, SP en GroenLinks.

Onderschatting

De bijna 3.000 bezwaarschriften die bij de 41 door Binnenlands Bestuur onderzochte gemeenten zijn binnengekomen, zijn volgens seniorenorganisatie ANBO ‘een onderschatting van de problemen’. Onder meer omdat veel mensen niet eens weten dat ze bezwaar kunnen indienen, stelt Liane den Haan, directeur-bestuurder van ANBO, in een reactie. ‘Helaas herkennen wij de bezwaarschriftenregen maar al te goed. Ook bij ons komen veel signalen binnen van senioren die genoodzaakt zijn een bezwaarschrift in te dienen, of zelfs naar de rechter moeten stappen. Het is eigenlijk te gek voor woorden.’ Dat stelt ook Ieder(in), de koepelorganisatie van chronisch zieken en mensen met een beperking.

Actiebereidheid

De verschillen tussen gemeenten zijn groot, ook bij gemeenten die hetzelfde type beleid hebben ingezet, zo komt verder uit het onderzoek naar voren. ‘Dat betekent dat niet enkel het type beleid, maar ook de kennis en actiebereidheid van Wmo-aanvragers en de communicatie naar burgers toe een grote rol speelt’, meent Den Haan. ‘Er zijn gemeenten waar organisaties actief zijn in het mobiliseren van de aanvragers, terwijl dat op andere plaatsen minder het geval is. Gemeenten met weinig bezwaarschriften doen het dus niet per definitie beter dan gemeenten waar er veel zijn ingediend.’ Tijdens het onderzoek bleek dat in aantal gemeenten de daar werkzame zorginstellingen, die vreesden voor banenverlies door de bezuinigingen op de huishoudelijke hulp, hun cliënten actief hebben gewezen op de mogelijkheid om bezwaarschriften in te dienen.

Extra bezwaarschriften

Bovendien, benadrukt Den Haan, ‘heb je als Wmo-aanvrager recht op een zorgvuldig onderzoek, daarna een schriftelijk verslag en tegen een besluit mag je vervolgens een bezwaar indienen. Maar aangezien niet iedereen zich bewust is van die rechten zal ook niet iedereen bezwaar indienen, terwijl ze eigenlijk ontevreden zijn met een beslissing.’ Ook van de gemeenten die nog bezig zijn met nieuw Wmo-beleid ‘kunnen we nog extra bezwaarschriften verwachten’.

Lees meer over het onderzoek in Binnenlands Bestuur 13 (verschijnt 19 juni) en op de site van Binnenlands Bestuur.