‘Rijk, handen af van onze jeugd’
Een meerderheid van de raadsleden vindt dat er niet kan en mag worden bezuinigd op de jeugdzorg blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur
Een meerderheid van de gemeenteraadsleden vindt dat er niet kan en mag worden bezuinigd op de jeugdzorg. Tegelijkertijd zijn veel lokale volksvertegenwoordigers van mening dat deze taak terug moet naar het rijk. Dat blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Vanaf 2026 laat het demissionair kabinet 3 miljard euro minder in het gemeentefonds vloeien. Voor verreweg de meeste gemeenten is die uitkering uit het gemeentefonds de belangrijkste inkomstenbron. Wat als een volgend kabinet deze lijn doorzet? Moet er dan op lokaal niveau worden bezuinigd? En zo ja, waarop dan wel en waarop vooral niet? En welke (medebewinds)taken zouden in het uiterste geval terug moeten naar het rijk?
Binnenlands Bestuur vroeg gemeenteraadsleden in Nederland hoe zij daarover denken. Via een enquête konden zij laten weten op welke gemeentelijke taken er volgens hen wel en niet kan worden bezuinigd. Daarnaast werd hen gevraagd welke (medebewinds)taken, indien de bezuinigingen blijven, terug moeten naar het rijk.
We legden raadsleden vier gemeentelijke domeinen voor: het fysieke domein, het sociaal domein, het cultuurbeleid, en het veiligheidsdomein. Daarbinnen konden de raadsleden aangeven op welke subonderdelen wel of niet zou kunnen worden bezuinigd. Er is een aantal zaken waar volgens gemeenteraadsleden zeker niet op moet worden bezuinigd.
Bijvoorbeeld op ruimte, wonen en bouwen. Meer dan 86 procent vindt dat daar niet op kan worden bezuinigd, waarvan 44 procent vindt dat dit absoluut niet kan. Iets meer dan 5 procent vindt dat daar wel op kan worden gekort. In tegenstelling tot bijvoorbeeld milieubeheer. Daarvan vindt iets meer dan 18 procent dat daarop kan worden bezuinigd, gevolgd door cultureel erfgoed (17 procent), openbaar groen (15 procent) en verkeer en vervoer (14 procent).
Wijkteams
Daarnaast blijken raadsleden veel waarde te hechten aan hun jonge inwoners. Zo is slechts 7 procent van mening dat er moet worden bezuinigd op het Jeugdfonds sport en cultuur. Ook de jeugdzorg is heilig. Maar liefst zeven op de tien raadsleden vinden dat daar niet op mag worden bezuinigd. In iets mindere mate geldt hetzelfde voor de wijkteams (68 procent), welzijnswerk (63 procent), Wmo (62 procent) en maatschappelijke opvang (61 procent).
Een argument dat wordt genoemd is de enorme druk die jeugdzorgaanbieders nu al ervaren. Recent becijferde advies- en accountancyfirma EY dat in 2022 meer dan 40 procent van de jeugdzorginstellingen rode cijfers schreef. Het rendement in de jeugdzorg is sinds de decentralisatie in 2015 fors lager dan het Nederlandse zorggemiddelde. Landelijk hebben diverse partijen hun zorgen geuit. Het resulteerde in 300 miljoen euro extra steun in 2020, 600 miljoen in 2021 en 1,3 miljard in 2022. Van dit alles is echter niks terug te zien in de rendementen van de jeugdzorginstellingen.
Daarbij neemt het aantal jongeren dat jeugdzorg krijgt steeds verder toe. In de eerste helft van 2023 is het aantal met 2.000 jeugdigen gestegen, blijk uit voorlopige cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (die altijd lager zijn dan de definitieve cijfers). Daarmee staat de teller op 394.000 jeugdigen (tot 23 jaar), het hoogste aantal ooit. De stijging zit met name in de jeugdhulp. In totaal kreeg 8,8 procent van alle jongeren een of meerdere vormen van jeugdzorg.
Gemeenten worden op het gebied van jeugdzorg onvoldoende financieel ondersteund door het rijk, vindt een raadslid (zie hiernaast). Zij is hierin niet de enige. Tijdens het Jaarcongres van gemeentekoepel VNG in juni spraken negentien gemeenten middels een motie hun zorgen erover uit. Zij eisten dat de VNG alleen akkoord moest gaan met de Hervormingsagenda Jeugd als er vanaf 2026 een ‘gezond financieel perspectief voor gemeenten’ is geregeld.
Als er vanuit het rijk nog meer wordt bezuinigd, komen we echt in de problemen
Zover kwam het uiteindelijk niet: een meerderheid stemde in met de Hervormingsagenda en de motie werd verworpen. Maar de VNG-top moest wel opheldering geven over hoe gemeenten de financiële afspraken voor de jaren vanaf 2026 kunnen verwerken in de meerjarenbegroting, vond het merendeel van de gemeenten tijdens de Algemene ledenvergadering.
Cultuursector
De jeugd mag, kortom, niet de dupe worden van bezuinigingen. Waar de raadsleden het geld wel vandaan willen halen, is de culturele sector. Slechts een kwart vindt dat lokale theatergezelschappen niets hoeven in te leveren. Ook in de financiering van kunst in de publieke ruimte mag volgens de raadsleden zeker het mes. Een luttele 17 procent is de mening toegedaan dat daarop juist niet mag worden gekort. Daarentegen blijven veel raadsleden een warm voorstander voor het financieren van de cultuuragenda’s. Het gaat hier om workshops, optredens, concerten, voorstellingen, exposities, wedstrijden en andere culturele evenementen. Zo’n 37 procent vindt dat daar wel op kan worden bezuinigd.
Retour afzender
Welke gemeentelijke taken zouden volgens raadsleden (weer terug) naar het rijk moeten? Veruit de meeste respondenten noemen de jeugdzorg. Niet om het over de schutting te gooien, maar omdat gemeenten niet anders kunnen, verklaart een raadslid (zie hier rechts). Ook de opvang van vluchtelingen wordt genoemd als een taak die beter door het rijk kan worden uitgevoerd. De woningbouwopgave moet, als het aan raadsleden ligt, wel bij de gemeenten blijven.
Wel bezuinigen op jeugdzorg
Sjors Pardoel (CDA), gemeente Maas Driel (Gelderland)
’Persoonlijk vind ik dat er veel te veel geld naar jeugdzorg gaat. Een kind kost ongeveer 100.000 euro per jaar. Begrijp me niet verkeerd: ik vind dat we die kinderen moeten helpen, maar het probleem is dat we de kosten niet van tevoren kunnen begroten. Soms hebben we maar één kind dat jeugdhulp nodig heeft, soms vijf, en soms vijftien. Bij het opstellen van de begroting hanteer je een gemiddelde, maar soms kom je als gemeenten alsnog tonnen te kort. Liever zie ik gestructureerd geld en een vast aantal kinderen. Dan weten we als gemeente waar we aan toe zijn.’
Niet bezuinigen op jeugdzorg
Twan Schevers (CDA), gemeente Beekaelen (Limburg)
‘Veel jeugdzorgorganisaties staan nu al onder enorme druk. Recent moesten wij met andere gemeenten in de regio met 8 miljoen euro bijspringen om een jeugdzorgaanbieder in de lucht te houden. Als raad besloten we daarmee akkoord te gaan, maar als er vanuit het rijk nog meer wordt bezuinigd komen we echt in de problemen. Ik vind het goed dat het sociaal domein decentraal is georganiseerd, en daarbij mocht er best wel wat worden bespaard. Maar het moet niet zoals nu de spuigaten uitlopen.’
Waarom jeugdzorg een rijkstaak moet worden
Marianne van de Ven (Progressieve Groepering Asten, PGA), gemeente Asten (Noord-Brabant)
‘Diverse gemeenten hebben in de loop der jaren laten zien dat ze deze taak kunnen uitvoeren, maar daarvoor hebben ze wel een fatsoenlijke .nanciering nodig. Als het rijk ons onvoldoende .nancieel bijstaat kunnen we deze taak niet verantwoord uitvoeren. Ik vrees dat gemeenten op de begrotingen van volgend jaar zullen bezuinigen op jeugdzorg. Niet omdat ze het willen, maar omdat ze niet anders kunnen. Het mag niet zo zijn dat hierdoor jeugdigen het kind van de rekening worden.’
Waarom jeugdzorg geen rijkstaak moet worden
Geert Meun (SGP), gemeente Urk (Flevoland)
‘Wanneer jeugdzorg een rijkstaak wordt dreigt de lokale kleuring te verdwijnen. Dan ontstaat er een soort eenheidsworst aan regelgeving, en creëer je afstand tussen overheid en inwoner. Terwijl juist bij de gemeente de speci.eke kennis zit hoe de jeugd in de eigen gemeente in elkaar steekt. Critici stellen dat Den Haag het hele sociaal domein over de schutting heeft gegooid, dat het een bezuinigingsoperatie was. Dat laatste is vast een belangrijke drijfveer, maar hier op Urk zie ik vooral veel voordelen.’
Verantwoording
In totaal deden 588 raadsleden mee aan het onderzoek. Het onderzoek liep van dinsdag 17 oktober tot vrijdag 27 oktober 2023.
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.