Omslag opvang naar wonen blijft achter

De omslag van opvang naar wonen blijft achter op de ambities uit het Nationaal Actieplan Dakloosheid, dat het kabinet in december 2022 presenteerde. De in 2021 ingezette trend naar kleinschaligere opvang lijkt te stagneren. Er is een spanningsveld tussen de wens om de opvang af te bouwen en de toenemende druk. Een team van ervaringsdeskundigen noemt het gebrek aan uitstroom ‘zorgwekkend’.

Dat is te lezen in Staat van de Nachtopvang 2023, een analyse in opdracht van Valente. In 2019 deed de branchevereniging van organisaties die dak- en thuislozen bijstaan onderzoek naar de staat van de nachtopvang. Eind 2021 heeft Sociaal Kabaal dit onderzoek herhaald. Deze rapportage van hetzelfde onderzoek- en adviesbureau is hier een vervolg op.

Opvang naar wonen

Hieruit blijkt dat de omslag van opvang naar wonen achterblijft op de ambities uit Een (t)huis, een toekomst (2020) en het Nationaal Actieplan Dakloosheid Eerst een Thuis (2022). Beide actieplannen streven naar kleinschaligere opvang en een transitie van opvang naar wonen. Die doelen zijn slechts voor een deel terug te zien in de ontwikkelingen in de opvang. Ook de inzet van ervaringsdeskundigheid is nog geen gemeengoed.

Toenemende druk

De in 2021 ingezette trend naar kleinschaligere opvang lijkt in 2023 te stagneren. ‘Er is een spanningsveld tussen de wens om de opvang af te bouwen en de toenemende druk op opvang’, signaleren de onderzoekers. Er ontbreken niet alleen woningen, maar ook passende opvang- en woonplekken voor mensen met heel complexe problematiek.  

24-uursopvang

Verder zet de tendens om in plaats van nachtopvang tijdelijke 24-uursopvang aan te bieden zich door. ‘Steeds meer instellingen bieden naast of in plaats van de nachtopvang 24-uurs opvang aan’, is te lezen in de rapportage. De afname van nachtopvang beperkt zich tot 5 procentpunt ten opzichte van de vorige peiling in 2021.

Kwaliteitsverschillen

De auteurs komen ook met enkele aanbevelingen. Zo moet er een landelijk minimumaanbod van voorzieningen komen, zodat in alle opvang tenminste een bepaalde kwaliteitsstandaard geldt. In 2019 constateerden de onderzoekers al grote verschillen tussen instellingen. ‘Deze conclusie trekken we dit jaar weer: zowel wat betreft de aard en kwaliteit van de geboden voorzieningen, als de visie op de opvang en de ambities voor de toekomst lopen sterk uiteen’, is te lezen in de rapportage.

Rechtsbescherming

Verder moeten mensen die een beroep doen op de opvang beter worden gewezen op hun rechten. De rechtsbescherming, goede informatievoorziening en het aanbieden van onafhankelijke cliëntondersteuning blijven vaak achterwege. Borg dat degenen die recht hebben op toegang tot de opvang gebruik kunnen maken van dit recht, zo luidt het advies.

Zelfredzaamheid

Tot slot pleiten de onderzoekers voor het afschaffen van het zelfredzaamheidsprincipe als toegangscriterium. ‘Het vragen van regiobinding en het zelfredzaamheidscriterium fungeren in de praktijk als uitsluitingscriteria: mensen zonder regiobinding en/of mensen die als zelfredzaam worden beschouwd krijgen niet altijd toegang tot de opvang waartoe zij zich wenden.’

Tegenkrachten

Onderzoeksbureau Meetellen Amsterdam noemt het gebrek aan uitstroom ‘zorgwekkend’. Het team van ervaringsdeskundige onderzoekers meent dat hierdoor de indruk ontstaat dat de aanpak van dakloosheid stagneert en dat de vernieuwing van de opvang zich langzaam voltrekt. ‘De tegenkrachten vanwege onder andere de woningnood zijn sterk. Het gebrek aan uitstroom in de opvang leidt tot gebrek aan perspectief’, aldus Meetellen Amsterdam.