Inwonersbijdrage warmtetransitie een worsteling

Gemeenten worstelen met de vraag welke eigen bijdrage zij redelijkerwijs kunnen vragen van hun inwoners voor woningaanpassingen met betrekking tot de warmtetransitie. Dat concludeert de Nationale ombudsman in zijn onderzoek ‘Een warme transitie?’ Verder vraagt de ombudsman aandacht voor kwetsbare groepen, die minder goed bereikt worden door gemeentelijke duurzaamheidsinitiatieven.

Kwetsbare groepen

Zo lopen bijvoorbeeld laaggeletterden en mensen met weinig geld tegen barrières aan. ‘Twee jaar geleden kreeg ik van de gemeente een folder over de warmtetransitie. In die folder werden 23 websites genoemd waar ik meer informatie kon vinden over alle afzonderlijke maatregelen. Als ik dat zie, begin ik er niet eens aan’, zo vertelt een ervaringsdeskundige aan de ombudsman. Huurders blijken, in tegenstelling tot huiseigenaren, ook lastiger te bereiken. Inwoners met onvoldoende eigen middelen kunnen daarnaast niet investeren in verduurzaming, en zijn minder positief over duurzaamheidsambities van de overheid.

Eigen bijdrage

Tegelijkertijd is nog niet duidelijk wat er precies van burgers wordt verwacht als het gaat om woningaanpassingen. Hoeveel moeten zij zelf betalen, en hoeveel wordt door de overheid gefaciliteerd? Gemeenten, vooral die niet meedoen aan het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW), hebben daarnaast veel moeite met het betaalbaar maken van de warmtetransitie. ‘Iedere gemeente moet ook voor zichzelf vaststellen wat zij een redelijke bewonersbijdrage vindt. Hierdoor ontstaan verschillen in de eigen bijdrage die gemeenten vragen. Het is in deze fase ook lastig om zekerheid te geven over de financiële gevolgen voor bewoners.’

€ 2.500,-?

Van de gemeenten die de ombudsman heeft gesproken voor zijn onderzoek kon er slechts één een concreet uitgangspunt voor de eigen bijdrage geven. Deze gemeente gaat ervan uit dat je als eigenaar verantwoordelijk bent voor je eigen warmtevoorziening. Als je daartoe je cv-ketel moet vervangen, kost dat ongeveer € 2.500,-. Dat bedrag is daarom volgens de gemeente een redelijke eigen bijdrage voor het aardgasvrij maken van een woning. De totale kosten daarvan worden geschat op ongeveer € 15.000,-. In de praktijk is het voorgestelde bedrag als eigen bijdrage voor sommige mensen nog steeds teveel, terwijl een subsidie van € 12.500,- voor vermogende huishoudens ook niet wenselijk is.

Landelijk advies

De ombudsman adviseert de ministers voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en Klimaat en Energie daarom om gemeenten duidelijkheid te geven over wanneer er sprake is van een betaalbare warmtetransitie. Gemeenten worden daarnaast geadviseerd om alternatieve vormen van participatie in te zetten voor laaggeletterden, en om de toegang ‘achter de voordeur’ via het sociaal domein in te zetten om kwetsbare groepen te helpen verduurzamen. Daarnaast constateert de ombudsman dat er bij lokale overheden regelmatig sprake is van periodes van ‘radiostilte’ over de warmtetransitie. Er wordt campagne gevoerd, en daarna blijft het lange tijd stil. Dit leidt tot onzekerheid en een afname van betrokkenheid bij inwoners.