Grenzen reikwijdte jeugdhulpplicht liggen er al

Gemeenten snakken naar duidelijkheid over wat wel en wat niet onder de jeugdhulplicht valt. De Jeugdwet, de Memorie van Toelichting en jurisprudentie stellen echter voldoende grenzen aan de Jeugdwet. Gemeenten benutten die grenzen echter niet en durven te weinig af te bakenen. Ze moeten het open karakter van de Jeugdwet inkleuren met concrete politieke en normatieve besluiten.

Houvast

Dat is de centrale boodschap van het recent verschenen pamflet ‘Wat is de afbakening van de jeugdhulpplicht in de Jeugdwet? Het juridische antwoord met bestuurskundige gedachten. . .’, van negen wetenschappers, advocaten, (oud)wethouders, adviseurs en een zorgbestuurder. Het pamflet is een reactie op het rapport van het VNG Expertiseteam Reikwijdte Jeugdhulpplicht. Dat concludeerde vorige maand dat het niet zinvol is om de jeugdhulpplicht of de toegang tot jeugdhulp wettelijk te begrenzen. Transformatie en daarmee zo slim mogelijk inzetten van schaarse middelen is het beste antwoord op vragen over de reikwijdte van de jeugdhulpplicht. Daarmee geeft het expertteam gemeenten te weinig houvast, vinden de auteurs van het pamflet. De auteurs hebben nu zelf de handschoen opgepakt en concluderen dat er al voldoende piketpalen zijn geslagen waarmee gemeenten paal en perk aan de jeugdhulp kunnen stellen.

Ruimte benutten

‘De ruimte die er door wetgever en rechterlijke macht wordt geboden, moeten gemeenten benutten, ook om de financiële problemen te lijf te kunnen gaan’, verduidelijkt advocaat en gemeentelijk adviseur Tim Robbe, een van de auteurs van het pamflet. ‘Zo staat klip en klaar in de Memorie van Toelichting dat gemeenten niet meer dyslexiezorg hoeven te vergoeden dan voor de decentralisatie het geval was. De Centrale Raad van Beroep heeft dat in een uitspraak bevestigd’, aldus Robbe. ‘De keuze wat wel of niet jeugdhulp is, en dus welke rekening gemeenten wel of niet moeten betalen, is voor een belangrijk deel aan gemeenten zelf’, stelt Robbe. Binnen de beleidsruimte natuurlijk die nationale en internationale regels en jurisprudentie geven. ‘Maar je moet er als gemeente wel iets van vinden. Dat zien wij nog veel te weinig. Gemeenten durven te weinig af te bakenen.’

Afbakening

Het ‘open karakter’ van de Jeugdwet maakt het dat gemeenten zelfstandig kunnen afwegen welke voorziening wordt ingezet. Dat kan een maatwerkvoorziening zijn, maar ook een algemene voorziening. Wel moet er gedegen onderzoek worden gedaan nadat een hulpvraag bij de gemeente binnenkomt. ‘Uit jurisprudentie blijkt dat het onderzoek een belangrijk onderdeel is van de jeugdhulpplicht. Dit deel van de ‘afbakening’ van de jeugdhulpplicht is dus al vrij duidelijk. De algemene voorziening moet op basis van het onderzoek dan toereikend zijn om de individuele voorziening te kunnen afwijzen’, aldus de auteurs in hun pamflet.

Rechtspraak

Vanwege het open karakter van de wet, speelt de rechtspraak een belangrijke rol bij het slaan van piketpalen, aldus Robbe. De uitspraak van de Centrale Raad van Beroep dat uit de wetsgeschiedenis is af te leiden dat gemeenten niet meer dyslexiezorg moeten regelen en vergoeden dan voor de decentralisaties, is verstrekkend, vinden de auteurs. ‘Trekken wij deze stellingname van de Centrale Raad door, dan zou dit wel eens voor alle voorzieningen kunnen gelden. Jeugdzorg op basis van de Jeugdwet hoeft dan niet méér of iets anders te zijn dan vóór de decentralisatie gebruikelijk was, in ieder geval voor wat betreft de inhoud van de voorzieningen.’ In de Memorie van Toelichting worden de voorzieningen bij naam genoemd. Het gaat onder meer om begeleiding, opvoedhulp en jeugd-ggz. ‘Gemeenten hebben wel de opdracht gekregen te kijken of zij deze voorzieningen anders (lees natuurlijk ook: minder) kunnen inzetten door deze anders te organiseren en meer in te zetten op preventie en eigen kracht’, aldus het pamflet.

Gebruikelijke hulp

Wat ook uit jurisprudentie naar voren komt, is dat van ouders best een en ander mag worden verwacht, ook in financiële zin. De Centrale Raad van Beroep heeft gevonnist dat als na onderzoek blijkt dat de eigen kracht van de ouders voldoende is, gemeenten geen jeugdhulp hoeven in te zetten. Dat betekent niet dat ouders hun werk moeten opgeven om zorg en ondersteuning aan hun kind te bieden, maar ook niet dat gemeenten per se een voorziening moeten treffen als ouders iets meer dan gebruikelijke hulp kunnen bieden.

Knopen doorhakken

‘De afbakening van de wettelijke jeugdhulpplicht is prima verder in te kleuren op basis van de Memorie van Toelichting en jurisprudentie. Gezien het ‘open karakter’ van de wet is het niet wenselijk, maar ook niet nodig om vast te stellen wat géén jeugdhulp is’, aldus het pamflet. ‘Uit deze rechtsbronnen is namelijk af te leiden wat jeugdhulp minimaal is. Dat gemeenten dan zelf aan zet zijn om dit minimale ook het maximale te laten zijn, als zij dat wenselijk vinden, spreekt voor zich.’ In verordeningen kunnen gemeenten vastleggen wat zij wel en wat zij niet onder de jeugdhulpplicht verstaan, stelt Robbe. Omdat gemeenten nu niet (durven) af te bakenen, ‘krijgt het systeem van de jeugdzorg vrij spel’. Hij benadrukt dat de gemeenten knopen moeten durven doorhakken. Of zoals hij en zijn medeauteurs het in hun pamflet stellen: ‘De harde politieke, normatieve keuzes moeten op decentraal niveau plaatsvinden.’ Binnen de beleidsruimte die nationale en internationale regels en jurisprudentie geven.