Niet voorbereid op een grieppandemie

Continuïteit van de bedrijfsvoering speelt niet of nauwelijks een rol bij de centrale en decentrale overheden, waardoor een grieppandemie grote gevolgen kan hebben voor bestuur en burgerij. Bij zo'n pandemie (een epidemie op wereldschaal) wordt minstens dertig procent van de bevolking in een golf van negen tot twaalf weken ziek. Hulpdiensten als de brandweer hebben in 'vredestijd' soms al moeite om hun taken uit te voeren, laat staan als een derde van het (vrijwilligers)personeel ziek is of uit vrees voor besmetting thuis zit. 'Zeker als er meer dan gemiddeld veel mensen overlijden aan de griep, kunnen de problemen in de dienstverlening nijpend worden', zegt Marc Bökkerink, projectleider griep en maatschappij namens de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Binnenlandse Zaken. Om decentrale overheden te informeren over 'continuïteitsmanagement' hebben de departementen twee congressen georganiseerd.

De ministeries namen de voorbereiding op een griepuitbraak in Nederland ter hand na de vogelgriepepidemie in Azië. Juist deze uitbraak heeft volgens Bökkerink de veronderstelling gevoed dat een grieppandemie tot de mogelijkheden behoort. Bökkerink: 'We hebben ons in de eerste jaren medisch voorbereid. Vijf miljoen virusremmers zijn aangeschaft en we hebben rampenplannen ontwikkeld. Nu is het tijd om te voorkomen dat de samenleving wordt ontwricht. Het grote probleem is dat de urgentie is verdwenen en dat weer een ver van mijn bed show is.'

De samenleving kan volgens VWS en BZK ontwrichten als de rijksoverheid, provincies, veiligheidsregio's, gemeenten en waterschappen en vitale bedrijven geen maatregelen nemen om de continuïteit van de bedrijfsvoering te garanderen. Esther van den Enden, deelprojectleider griep en maatschappij voor de decentrale overheid: 'Er zijn crisisorganisaties opgetuigd en plannen gemaakt, maar die hebben vooral betrekking op flitsrampen, het ruimen van puin en snelle hulpverlening. Een grieppandemie is alleen geen flitsramp, die zie je aankomen, duurt maanden en heeft grote gevolgen voor de eigen bedrijfsvoering. Decentrale overheden moeten zich voorbereiden op een lange periode met een nijpend personeelstekort. Er moeten analyses van knelpunten worden gemaakt en prioriteiten gekozen. Mensen moeten hun geboorten en sterfgevallen kunnen blijven melden, het afval moet wekelijks worden verwerkt. Als dat niet gebeurt, levert dat in de winter misschien geen gezondheidsprobleem op, maar in de zomer wel. Maar ook: wie is bij een gemeente geautoriseerd om betalingen te doen en wat te doen bij langdurige ziekte?'

Oefenen

De 25 veiligheidsregio's zullen geen continuïteitsscenario's opleggen aan gemeenten, maar volgens Van de Enden kunnen de coördinatoren gemeentelijke processen de ondersteunende rol die nu door ministeries wordt gespeeld, overnemen. Veiligheidsregio's moeten er zelf voor zorgen dat ze hun draaiboeken voor rampenbestrijding en hulpverlening uitvoeren bij een grieppandemie.

VWS en BZK houden eind volgend jaar een grote oefening om de voorbereiding van de overheid toetsen. Om griepplannen te maken met decentrale overheden heeft VWS de afgelopen maanden een pilot gehouden met drie teams in Zeeland (Tholen, Kapelle en de veiligheidsregio), in Groningen ( Vlagtwedde, Reiderland, Terschelling en de provincie) en in Utrecht (Baarn, De Bilt, de veiligheidsregio en het Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden). Aan een tweede pilot nemen in Brabant de provincie, twee veiligheidsregio's en gemeenten deel. De resultaten van de eerste pilot zijn gisteren gepresenteerd in Zwolle. Op 24 april gebeurt dat in Eindhoven.