De mentale gezondheid van meisjes holt achteruit

Het gaat niet goed met de mentale gezondheid van meisjes in Nederland, zo blijkt uit een grootschalig en langlopend onderzoek van de Universiteit Utrecht, het Trimbos-instituut en het Sociaal en Cultureel Planbureau.

Forse verslechtering

Vooral tussen 2017 en 2021 verslechterde de mentale gezondheid van meisjes tot en met 16 jaar in Nederland fors, zo blijkt uit het Health Behaviour in School-aged Children-rapport dat vandaag verschijnt. Hierin staan de resultaten van 20 jaar onderzoek naar het welzijn en de gezondheid van jongeren in Nederland.

'Schokkend'

Het aantal meisjes met emotionele problemen in het voortgezet onderwijs steeg tijdens deze vier jaren van 28 naar 43 procent.  In groep 8 van de basisschool steeg dit aantal in diezelfde periode van 14 naar 33 procent.  ‘Eerder, tussen 2009 en 2013, zagen we ook al een lichte stijging van de problemen bij meisjes op de middelbare school’, zegt hoofdonderzoeker Gonneke Stevens van de Universiteit Utrecht. ‘Maar de stijging van de laatste vier jaar is echt ongekend en schokkend. En het gaat daarbij nu óók om leerlingen van de basisschool.’

Geen diagnose

De toegenomen mentale problemen bij meisjes uiten zich in uiteenlopende klachten, zoals angst, piekeren, somberheid en gedrags- en concentratieproblemen. ‘We hebben niet gekeken of er bij hen ook sprake was van een medische diagnose’, zegt Stevens. ‘Dat weten we dus niet. Wel kunnen we heel duidelijk zien dat hun welbevinden is verslechterd.’

Jongens

Ook de mentale gezondheid van jongens is achteruitgegaan, maar die verslechtering staat volgens de onderzoekers ‘in geen verhouding’ tot die bij de meisjes. Uit eerder onderzoek is bekend dat meisjes gevoeliger zijn voor bepaalde typen mentale problemen dan jongens. ‘Zij kampten altijd al vaker met emotionele problemen en een lagere levenstevredenheid dan jongens’, aldus Stevens.

Schoolwerk

Druk van schoolwerk is waarschijnlijk een belangrijke oorzaak van de toename van de mentale problemen bij zowel meisjes als jongens. Stevens: ‘Die druk is de afgelopen 20 jaren verdrievoudigd en hangt sterk samen met mentale problemen.’

Corona

Stevens vermoedt dat de tijdens de coronacrisis opgelopen onderwijsachterstanden de ervaren druk door schoolwerk hebben versterkt. ‘Die hebben mogelijk gewerkt als katalysator van een bestaande maatschappelijke ontwikkeling, namelijk het toegenomen belang dat wordt gehecht aan presteren op school.’

Gemeenten

Het is volgens Stevens belangrijk om de mentale problemen zo vroeg mogelijk te signaleren en jongeren te helpen om hiermee om te gaan. ‘Scholen zijn een belangrijke vindplaats voor deze klachten. We willen niet dat al deze jongeren straks gaan aankloppen bij jeugdzorg. Alle partijen zullen dus om tafel moeten met elkaar om de aanpak te bespreken, zoals de zorg, scholen en gemeenten.’

Maatschappelijk debat

Daarnaast is het volgens Stevens hoog tijd voor een maatschappelijk debat over het grote belang dat wordt gehecht aan schoolprestaties. ‘Want zo lang je opleidingsniveau zoveel consequenties heeft voor de beloning die je ontvangt en de status die je geniet in onze maatschappij, kan je het ouders ook niet kwalijk nemen dat ze hier zoveel belang aan hechten.’

Alcohol en tabak

Uit het onderzoek blijkt ook dat het tabak- en alcoholgebruik onder jongeren niet langer daalt. Van alle 15-jarigen gaf in 2021 42 procent aan de afgelopen maand te hebben gedronken - van de 16-jarigen 60 procent. En 1 op de 10 jongeren had in deze periode gerookt.