Maartje en de NS

In de jaren negentig van de vorige eeuw maakte acteur en televisiemaker Arjan Ederveen de televisieserie 30 minuten. Klassieke televisie. Eén van de afleveringen heet Vanwege Maartje. In deze aflevering speelt Ederveen een (vrouwelijk) Tweede Kamerlid dat probeert door middel van manipulatie en ellebogenwerk een betere positie te verwerven in haar fractie. Haar ultieme beloning is een optreden in het nieuwsprogramma Nova, destijds gepresenteerd door Maartje van Weegen.

Kokkelvisserij

Ederveen laat het probleem zien van Kamerleden in een grote fractie. Als je niet oplet, sta je achteraan in de rij als de portefeuilles worden verdeeld. Dan krijg je de kruimels. Je wordt bijvoorbeeld woordvoerder kokkelvisserij. En als er vier jaar niets gebeurt in de kokkelvisserijsector, loop je een grote kans dat je na de zittingsperiode niet meer op de lijst komt te staan voor de verkiezingen. “Te weinig herkenbaar voor de achterban”, heet het dan. Het omgekeerde kan ook gebeuren. Als de pleuris uitbreekt in de kokkelvisserij, biedt dit een gelegenheid om te gloriëren.

Lame duck

Voor de woordvoerders openbaar vervoer breken nu de moments of glory aan door de problemen van de NS met de Fyra. Misschien zijn deze Kamerleden diep in hun hart zelfs wel een beetje blij met het gedoe rond de Fyra. Zo zien wij CDA-kamerlid Sander de Rouwe met een bepaalde gretigheid in Nieuwsuur optreden. Stoere taal en veel open deuren: de onderste steen moet boven, het gaat om veel belastinggeld, de belastingbetaler heeft recht op informatie. Ook zien wij D66-Kamerlid Stientje van Veldhoven op ons televisiescherm verschijnen. Ook zij bezigt stevige taal. Wel wat makkelijk om lekker in te hakken op de NS die zich toch al als een lame duck voortbeweegt.

Marktwerking

Ik noem bewust deze Kamerleden omdat D66 en het CDA voorstanders zijn van een parlementaire enquête over de problemen met de Fyra. Uiteraard zullen door de NS fouten zijn gemaakt. Maar misschien is de grootste fout wel door de overheid c.q. de politiek zelf gemaakt. Ik hoop dus dat bij een eventuele enquête de politiek goed in de spiegel kijkt. D66 en het CDA waren belangrijke partijen in de jaren dat het gif van de marktwerking in onze samenleving werd gespoten. Ook de NS werd ineens een commerciële organisatie. Via een aanbesteding moest een vervoersmaatschappij worden gekozen voor de exploitatie van de hogesnelheidslijn van Amsterdam naar Brussel. Omdat de NS graag deze lijn wilde exploiteren werd een absurd hoge prijs geboden. De NS had het beste bod en kreeg de concessie. En toen moesten er dus treinstellen worden besteld. De mensen die zich afvragen waarom uitgerekend een Italiaanse firma de treinen leverde, en waarom niet gekozen is voor een degelijke Duitse firma, moeten zich realiseren dat vanwege de marktwerking de opdracht voor het leveren van treinstellen via een Europese aanbesteding dient te geschieden. Misschien had de NS ook wel liever Siemens uitgekozen. Maar je kunt niet zo maar jouw favoriete leverancier de opdracht geven.

Alweer een aanbesteding dus. En bij een aanbesteding gaat het vooral om papier. Wie zijn verhaal het beste op papier weet te zetten krijgt de order. Bovendien speelt de prijs natuurlijk een belangrijke rol. En de slechte ervaringen in Denemarken dan? Had dit geen waarschuwing moeten zijn? Dit valt onder de zogeheten past performance en mag geen rol spelen in een aanbesteding. Ondanks een slecht verleden moet een bedrijf iedere keer een kans krijgen om mee te dingen. Dat zijn de zegeningen van de EU en de marktwerking. Laten we daar eens een parlementaire enquête over houden. Wie zijn de woordvoerders Europa of marktwerking eigenlijk in de Tweede Kamer? Wanneer mogen zij bij Maartje aanschuiven?

Rik Bolhuis
Meer columns van Rik Bolhuis leest u hier.