Hulphond kan jongere met mentale problemen veel brengen

Psychiatrische assistentiehonden worden in Nederland niet altijd vergoed door de zorgverzekering of de Wmo. Een team van onderzoekers en ervaringsdeskundigen onderzocht onder meer wat financiers nodig hebben om goed geïnformeerde keuzes te maken. ‘Er is veel mis op dit gebied. Of je een psychiatrische assistentiehond via de Wmo wel of niet vergoed krijgt, hangt af van waar je woont en welke consulent je treft.

Vervelende gesprekken

‘Kun je alleen naar de glasbak lopen? Heb je zo’n hond dan wel nodig?’ ‘We vergoeden de helft van het bedrag, de andere helft moet je ergens anders halen.’ Een team van ervaringsdeskundigen en Steffie van der Steen, universitair hoofddocent bij de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen, onderzochten met vragenlijsten en interviews waar jongeren met mentale problemen tegenaan lopen bij hun aanvraag voor een psychiatrische assistentiehond. Omdat de zorgverzekering deze honden niet vergoed, kloppen veel jongeren bij de Wmo aan. Vervelende gesprekken, het idee dat ze zich moeten verdedigen, medische rapporten die niet serieus worden genomen. De ervaringen zijn vaak niet positief.

Prikkels opvangen

Psychiatrische assistentiehonden kunnen mensen met (ernstige) mentale problemen veel steun bieden. Zo signaleren ze bijvoorbeeld, op basis van reuksignalen en kleine gedragsveranderingen, een paniekaanval die iemand krijgt of voelt aankomen. De hond kan degene vervolgens afleiden of lichamelijk contact maken, zodat de spanning zakt. In het openbaar vervoer kan de hond bijvoorbeeld ‘blokken’, dat betekent ervoor zorgen dat andere mensen niet te dicht bij het baasje komen.

Eerder discussie

Een opgeleide psychiatrische assistentiehond kost gemiddeld 20.000 euro. In tegenstelling tot assistentiehonden voor blinde of dove mensen, of mensen met een lichamelijke beperking, worden psychiatrische assistentiehonden niet vergoed door zorgverzekeraars en ook niet altijd door gemeenten. Al eerder dit jaar was er discussie over het onderwerp waarop de Centrale Raad van Beroep (CRvB) aangaf dat gemeenten assistentiehond-aanvragen niet hoeven te vergoeden. Demissionair minister Helder reageerde vervolgens met een brief aan de Kamer waarin zij aangaf dat gemeenten een dergelijke aanvraag niet zomaar mogen afwijzen.

Te weinig bewijs?

Een veelgehoord argument voor afwijzing is dat er niet genoeg bewijs zou zijn voor de effectiviteit van deze assistentiehond. Dit is opmerkelijk, vindt Van der Steen, omdat uit internationaal onderzoek blijkt dat psychiatrische assistentiehonden sociaal isolement verminderen, het gevoel van veiligheid vergroten en verlichting bieden bij mentale problemen van bijvoorbeeld veteranen. Het onderzoeksteam ging daarom na wat deze honden kunnen brengen in het leven van jongeren (15-30 jaar) met ernstige mentale problematiek. Daarnaast gingen de onderzoekers in gesprek met zorgprofessionals, zorgverzekeraars, organisaties die de honden opleiden en (9) Wmo-consulenten van gemeenten. ‘Ook uit ons eigen onderzoek blijkt dat zo’n hond jongeren veel kan brengen. Verschillende doelgroepen geven dit aan.’

Therapeutisch en participatie

In de gesprekken met de Wmo-consulenten kwam naar voren dat consulenten vaak vinden dat de hond een participatie- en geen therapeutisch doel moet hebben om in aanmerking te komen voor vergoeding. Die twee doelen liggen echter vaak in elkaars verlengde, meent Van der Steen. ‘Als iemand met behulp van zo’n hond minder paniekaanvallen heeft en weer een opleiding kan volgen, kan degene weer participeren in de maatschappij. Psychiatrische assistentiehonden kunnen op termijn zelfs belastinggeld opleveren als de jongeren op een later moment in staat zijn om te werken.’

Kritisch blijven

Er is nu geen eenduidig Wmo-beleid voor de financiering van psychiatrische assistentiehonden. Of je een psychiatrische assistentiehond via de Wmo wel of niet vergoed krijgt, hangt af van waar je woont en welke consulent je treft. Tegelijkertijd is het belangrijk om Wmo-consulenten niet tot zondebok te bombarderen, staat in het rapport. Uit sommige verhalen blijkt dat zij graag mensen willen helpen. Maar dat zij ook een verantwoordelijkheid voelen om kritisch te blijven, aangezien zij moeten beslissen waar ons gemeenschapsgeld heen gaat en dit moeten kunnen verantwoorden. En er mag ook niet vergeten worden dat de positie waarin Wmo-consulenten zich bevinden mede veroorzaakt wordt door landelijke besluitvorming. Daardoor is het voor jongeren die een psychiatrische assistentiehond willen financieren onmogelijk om aan te kloppen bij hun zorgverzekering.

Meer samenwerken

Een belangrijke aanbeveling voor de overheid is om geen onderscheid te maken tussen mentale en fysieke beperkingen. ‘En natuurlijk is zo’n hond er niet voor iedereen,’ voegt Van der Steen toe. ‘Daarom moeten er duidelijke regels opgesteld worden: wanneer wel en wanneer niet? En er moet meer samengewerkt worden met andere professionals. Het gaat om jongeren die al een hele tijd in de zorg lopen. Die hebben dus veel hulpverleners en zijn vaker uitgebreid gescreend. Als je een overzicht hebt van wat er al allemaal is geprobeerd, kun je beter een inschatting maken of zo’n hond zou kunnen helpen of niet.’