Beschut succes met bonbons

Leiden bewijst dat het kan: het inrichten van beschut werk en tegelijk zwarte cijfers schrijven. Sw-bedrijf DZB is de oogappel van staatssecretaris Klijnsma. ‘Zorg voor toegevoegde waarde. Inpakwerk alleen levert niet voldoende op.’

Het inrichten van beschutte werkplaatsen verloopt niet soepel. Vier op de vijf gemeenten weten niet precies wat ze met ermee aan moeten en wachten liever af. Andere gemeenten beginnen er helemaal niet aan. Ze vinden het creëren van werk voor mensen die ook met loonkostensubsidie en begeleiding niet een gewone baan kunnen vinden te duur. Of oneerlijk ten opzichte van andere mensen met een arbeidsbeperking.

Leiden ging er wél voortvarend mee aan de slag. ‘We vinden het belangrijk dat deze mensen meedoen. Ook vanuit de gedachte dat als ze thuis komen te zitten, ze nooit meer een kans zullen krijgen’, vertelt wethouder Marleen Damen (Werk en Inkomen, PvdA). De uitvoering van de gehele Participatiewet, inclusief beschut werk, werd toevertrouwd aan het Sw-bedrijf DZB.

‘De Participatiewet is slechts voor een deel nieuw’, legt Damen uit, terwijl ze toekijkt hoe werknemers van DZB chocolaatjes in dozen stoppen. ‘Re-integratie en sociale werkvoorziening werden tot ieders tevredenheid door DZB gedaan. Dus die nieuwe doelgroepen passen daar uitstekend bij.’

Bang dat zijzelf als verantwoordelijk wethouder of de raad als controlerend bestuursorgaan op te grote afstand komen te staan, is ze niet. ‘De lijnen zijn kort en we krijgen ieder kwartaal inzicht in de cijfers. Eind van dit jaar gaan we de samenwerking evalueren.’

Kosten omlaag
‘Door de brede opdracht van de gemeente Leiden kunnen we de kosten omlaag brengen’, zegt directeur Bas van Drooge van DZB. ‘De overhead verdelen we naar rato over de verschillende afdelingen. Doordat we nu ook beschut werk doen, hoeven we ons Sw-bedrijf niet af te bouwen wegens gebrek aan instroom.’

De nieuwe werknemers gaan overigens niet bij het Sw-bedrijf aan de slag maar bij een speciaal opgerichte stichting. ‘Het is niet de bedoeling dat het ambtenaren worden’, aldus Van Drooge. Beschut werk is duur, luidt de vrees in gemeenteland. Naast de rijkssubsidie is er per arbeidsplaats een tekort dat door de gemeente moet worden bijgelegd. In 2011 kostte een beschutte arbeidsplaats gemiddeld nog zo’n 9.000 euro. Door slimme bedrijfsvoering heeft DZB die kosten vorig jaar meer dan weten te halveren tot zo’n 4.000 euro.

‘De afgelopen jaren zijn we in het Sw-bedrijf al begonnen het werk anders in te richten’, legt Van Drooge uit. Het geheim van de smid? Zorg voor toegevoegde waarde. ‘Inpakwerk alleen, zoals veel Sw-bedrijven doen, levert niet zoveel op. Maar door met andere partners te gaan werken, hebben we niet alleen het inpakwerk maar ook het máken van de chocolaatjes naar ons toe gehaald. We hebben hier nu een hele productielijn. Dan zijn de marges die een ondernemer voor ons werk overheeft ineens een stuk groter.’

Over een paar jaar hoopt DZB de kosten voor beschut werken verder terug te brengen tot 2.000 euro per plaats. Ook door meer groepsdetacheringen te realiseren en kleine ondernemers te helpen met het opstarten van hun bedrijf. ‘We zoeken het sowieso in de samenwerking met kleine en middelgrote bedrijven. Dan groeien we samen’, aldus Van Drooge. ‘Met de grote landelijke deals valt geen droog brood te verdienen.’

Flexibel
Om samen te kunnen werken met kleine bedrijven en startups, moet DZB wel flexibel zijn. Stel dat het bedrijf dat portemonnees door DZB in elkaar laat zetten, groeit als kool. Dan moet het Sw-bedrijf die extra productie wel aankunnen. Dat lukt vaak, blijkt uit een gesprek met verschillende onder­nemers. ‘DZB denkt ook als een ondernemer’, zeggen ze. Of: ‘Het lijkt wel of ik met commerciële mensen aan tafel zit.’

Inmiddels hebben 41 werknemers in Nederland het label ‘beschut’. Eigenlijk moesten dat er al zo’n 800 zijn (en 1.600 in heel 2015), maar het schiet volgens een rapport dat de Inspectie SZW onlangs uitbracht niet op. Staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, PvdA) kwam niet voor niets met 100 miljoen extra over de brug in een poging gemeenten te bewegen om die beschutte banen daadwerkelijk te gaan realiseren.

Ook in Leiden zullen ze dit jaar de beoogde vijftien beschutte plekken niet halen, denkt DZB-directeur Van Drooge. Er zijn nu drie mensen aan het werk, twee anderen volgen binnenkort. Hij gokt dat er aan het eind van het jaar acht plekken bezet zijn. ‘Maar dat ligt in ons geval niet aan de te strenge keuring van het UWV, zoals de kritiek van veel andere gemeenten is. Als het om de garantiebanen gaat (waar het UWV ook een indicatie voor moet afgeven – red), ondervinden we dat het UWV te streng is. Voor beschut werk geldt dat alle drie de mensen die we hebben aangedragen, ook daadwerkelijk de indicatie hebben gekregen. Dat we de vijftien niet halen, ligt simpelweg aan het feit dat we ze nog niet aan de balie hebben gehad.’

De voortvarendheid waarmee Leiden bezig is beschut werk in te richten, stemt Klijnsma tevreden, want over het algemeen kan dat ‘nog wel een onsje enthousiaster’ in gemeenteland. Ze roemt DZB om de lekkere chocoladegeur, de enthousiaste werknemers en de goede samenwerking met ondernemers, UWV en de Sociale dienst. ‘Dat is nog niet overal in Nederland het geval. Bovendien is het bijzonder dat in Leiden zwarte cijfers worden gedraaid. De business cases zijn goed, daar kunnen we veel van leren.’