Problemen onderwijsleegstand overtrokken

Veel basisscholen krijgen hun gebouwen niet volledig vergoed. Maar in weerwil van wat wel wordt beweerd, blijkt deze ‘leegstand’ helemaal geen probleem. Uit onderzoek blijkt niet alleen dat leegstand niet samenhangt met krimp, maar ook dat de financiële schade wel meevalt.

Kostenpost

Voor zijn afstudeeronderzoek aan de TU Delft becijferde Daniël Vos becijferde hoeveel vierkante meter basisschool Nederland volgens de financieringsnormen teveel heeft en wat dat de scholen kost. Voor het jaar 2013 kwam hij uit op een gat in de financiering van zeven tot achttien miljoen euro. Iets wat in de miljoenen loopt, klinkt al snel fors. Maar als de door Vos becijferde kostenpost wordt gedeeld door het aantal scholen komt de gemiddelde jaarlijkse ‘schade’ per school uit op 985 à 2.600 euro. Vos: ‘Die 2.600 is nog geen twaalfde van een fte.’ Hij is de eerste om te onderkennen dat zijn studie laat zien dat het met de leegstand op basisscholen ‘dus nogal meevalt’.

Wegsijpelen

Hij stuitte op nog iets opmerkelijk. Scholen zitten niet stil en gemeenten − die over bestemmingen gaan en vaak economisch eigenaar van de gebouwen zijn − evenmin. Vos bekeek drie gemeenten en daarbinnen 31 scholen in het bijzonder. Dertig procent van hun teveel aan lokalen bleek verhuurd. Daarmee zou het ‘wegsijpelende’ bedrag in werkelijkheid best eens (veel) lager kunnen liggen. Tegelijkertijd, zo blijkt uit Vos’ gekwantificeerde casuïstiek, hangt leegstand opmerkelijk genoeg niet samen met krimp. ‘Daar hebben wij ook een tijdje over na moeten denken. Een deel van de scholen in de krimpgebieden zullen al terug zijn in grootte. En in groeiende regio’s kan hier en daar het tegenovergestelde het geval zijn. Als een wijk in Almere vergrijst, heeft de buurtschool daar lokalen over.’

Verwaarloosbaar

Scholen spelen creatief in op leegkomende lokalen en noemen het financieel tekort aan ‘teveel ruimte’ te min of meer verwaarloosbaar. ‘Dat het landelijk gezien om miljoenen gaat, is ‘de macht der grote getallen’, stelt bestuursvoorzitter Jan Jenneskens van de Dynamiek Scholengroep waar achttien scholen in het Noord-Limburgse gemeenten Horst aan de Maas en Venray vallen. Gebouwen vormen slechts tien procent van de begroting. ‘Ons tekort door het teveel aan ruimte bedraagt momenteel 40 à 50.000 euro per jaar. Op een begroting van 18 miljoen.’ Dat is 0,3 procent.

Extra overblijflokaal

Bewust kiest de stichting ervoor om de lokalen te gebruiken: voor kinderopvang, kleine groepsinstructie, individuele werkplekken, of om groepen te splitsen, de musical voor te bereiden, als extra overblijflokaal, handenarbeid/muzieklokaal of techniekhoek. ‘Voor de scholen is alle extra ruimte fijn. En het verschil in exploitatielasten met ze ongebruikt laten, is simpelweg te gering om het te laten.’

Personeelskosten

Geen misverstand: liever had Jenneskens het geld wel gehad, maar er zijn andere zaken, die de druk op de exploitatie wél opvoeren. Een teruglopend aantal leerlingen werkt óók door in de vergoeding voor personeelskosten, zo’n tachtig procent van de begroting uitmakend. Jenneskens probeert er het hoofd aan te bieden door collega’s die afvloeien niet te vervangen en door de overhead omlaag te brengen. ‘We gaan naar één directeur per drie, vier, misschien wel vijf scholen.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 15 (24 juli)