Klokkenluiders binnenkort beter af

De conclusies uit de in opdracht van minister Guusje ter Horst (Binnenlandse Zaken, PvdA) tot stand gekomen evaluatie, logen er destijds dan ook niet om. Onder meer werd vastgesteld dat bestaande regelingen eerder de organisaties beschermden tegen klokkenluiders, in plaats van andersom. Ruim een jaar later heeft Ter Horst belangrijke stappen gezet om de situatie waar mogelijk te verbeteren.

Zo hoeft een klokkenluider voor het melden van een misstand niet langer eerst bij een leidinggevende aan te kloppen, maar kan hij of zij ervoor kiezen om in anonimiteit te rade te gaan bij een vertrouwenspersoon. Ook kan sneller een beroep worden gedaan op de externe Commissie Integriteit Overheid.

Verder heeft de minister expliciet laten vastleggen dat een klokkenluider niet mag worden benadeeld als gevolg van een melding die hij of zij heeft gedaan. Gebeurt dit toch, dan ontstaat recht op een tegemoetkoming in de kosten voor het voeren van een eventueel proces.

Vorige week schreef de minister aan de Tweede Kamer dat er nu ook een onafhankelijk verwijs- en adviespunt voor klokkenluiders komt. Dit is bedoeld voor zowel de publieke, als de private sector. Speciaal voor de overheid komt er daarnaast een meldpunt met onderzoeksbevoegdheden. Dit neemt de plaats in van de gebrekkig functionerende Commissie Integriteit Overheid.

Verdere bijzonderheden over het op te richten meldpunt ontbreken nog. Zeker is wel dat het sowieso is bedoeld voor de sectoren Rijk, Politie en Defensie. Omwille van de overzichtelijkheid en eenduidigheid, zou er veel voor te zeggen zijn om de Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid en de Commissie Integriteit Provincies, die beide ook beschikken over onderzoeksbevoegdheden, in het nieuwe instituut te laten opgaan. Als ook de waterschappen en het onderwijs dan nog aansluiting zoeken bij dit meldpunt, zou welhaast een ideale situatie ontstaan.

Hoe het ook zij: in theorie lijkt het kabinet alles straks goed te hebben geregeld. Maar de praktijk is soms weerbarstig. Ad Bos (bouwfraude) en Paul Schaap (kernreactor Petten) hebben tot voor kort hemel en aarde moeten bewegen om hun recht te halen. En de zaak rond Fred Spijkers (landmijnen) is na 25 jaar zelfs nog steeds niet opgelost.

Een garantie dat met de nieuwe regeling kwesties als deze kunnen worden voorkomen, is er helaas niet. Maar als het op te richten advies- en verwijspunt en het nieuwe meldpunt hun werk goed doen, komen (potentiële) klokkenluiders wel aanzienlijk sterker te staan dan tot nu toe het geval is.