‘Inspirerend om met gemeenten bijstand te verbeteren’

Staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wil zo snel mogelijk starten met de aangekondigde experimenten in de bijstand. Mogelijk al op 1 januari, meldt ze in een interview met Binnenlands Bestuur.

Strikte voorwaarden

Afgelopen vrijdag besloot het kabinet om op beperkte schaal experimenten toe te staan, onder strikte voorwaarden. 'Ik hoop dat de beide Kamers snel laten weten wat zij ervan vinden. En als de Raad van State ook snel adviseert, zou het nog mogelijk zijn om de zaak op 1 januari in het Staatsblad te plaatsen en deelnemende gemeenten vlot te laten starten', aldus Klijnsma in een gesprek met Binnenlands Bestuur.

Universiteiten kijken mee

De ‘voortrekkersgemeenten’ Groningen, Tilburg, Utrecht en Wageningen gaan als eersten van start met de experimenten, die inhouden dat bijstandsgerechtigden een relatieve mate van vrijheid hebben en mogen bijverdienen tot een maximum van 20,4 procent van de uitkering, of juist intensievere begeleiding krijgen. De vier universiteiten in de steden kijken over hun schouder mee. ZonMw, instituut voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, werkte mee aan het opstellen van de Algemene Maatregel van Bestuur die nodig is voor het experiment en toetst later de resultaten.

Meerdere onderzoeksgroepen 

De experimenten spitsen zich volgens de staatsecretaris toe op meerdere vragen. 'Hoe zorg je ervoor dat mensen sneller uit de bijstand raken? Helpt het als je uitkeringsgerechtigden minder op de huid zit? Of werkt het juist als je de verplichtingen van de bijstand intensiveert en mensen indringend bejegent?' Naast die twee onderzoeksgroepen is er een categorie voor wie de normale regels gelden van de Participatiewet. De vier steden maken ook een groep die kan bijverdienen. Tot aan het percentage dat nu al gedurende zes maanden bijverdiend mag worden, namelijk 199 euro voor alleenstaanden en 142 euro voor gehuwden. Volgens de huidige regels moeten ze 800 euro verdiend hebben om daarvan een kwart te mogen houden. In het experiment hoeft een groep deelnemers straks vanwege een verdubbeling van de vrijlating maar 400 euro bij te verdienen om dit bedrag te mogen houden. En dan niet zes maanden, maar over de volle twee jaar dat het experiment loopt.

Inspirerend

'Het was inspirerend om met medebestuurders te kijken of je wetgeving kunt verbeteren voor de mensen die het betreft', aldus de bewindsvrouw. De ‘grove schetsen’ die gemeenten hadden, zijn door het kabinet niet geheel overgenomen, bijvoorbeeld de wens bijstandsgerechtigden te laten bijverdienen tot het wettelijk minimumloon. 'We hebben dit plafond aangehouden, omdat we willen voorkomen dat mensen in de armoedeval terechtkomen', aldus Klijnsma. 'Als we ze méér laten houden, zouden ze aan het eind van de rit toeslagen verliezen, evenals kwijtscheldingen. Daardoor raken ze misschien in de schulden. Dat moeten we niet willen.'

Maximaal 25 gemeenten

De VNG wilde aanvankelijk geen maximum op het aantal gemeenten dat meedoet. Het kabinet stelt een limiet: de experimenten mogen betrekking hebben op maximaal 25 gemeenten óf 4 procent van de totale Nederlandse bijstandspopulatie. Is dat plafond met minder gemeenten bereikt, dan is de regeling ‘vol’. Klijnsma: 'Als je geen maximum stelt, is het geen experiment meer. We verwachten dat Groningen, Tilburg, Utrecht en Wageningen samen nog niet aan die 4 procent zitten. Utrecht wil graag wat kleinere buurgemeenten interesseren. Dan kunnen we beoordelen wat schaalgrootte doet. Die kleinere gemeenten kunnen dan gebruik maken van de onderzoekscapaciteit van de Universiteit Utrecht.' 

Bijverdiensten in een potje

Aanvankelijk wilde het ministerie bijverdiensten in een persoonlijk potje laten stoppen. Pas bij uitstroom naar werk zou de uitkeringsgerechtigde het extraatje ontvangen. 'Dat vond de VNG niet fair jegens mensen die hun best doen om aan betaald werk te komen en bijverdienen. Zij zouden niks zouden meekrijgen als het niet lukt om een baan vinden. Dat was een terecht punt en daar ben ik de VNG dan ook tegemoetgekomen.'

Basisinkomen

In discussies over de bijstandsexperimenten duikt regelmatig de uitdrukking ‘basisinkomen’ op, maar volgens Klijnsma ‘is dat echt een ander chapiter’. 'We willen goed kunnen uitleggen aan de werkende buurman dat bij dit experiment de sky niet the limit is en dat je niet onbeperkt kunt bijverdienen. Dan is de solidariteit weg.'