Kleinschalige zorg is betaalbaar en toekomstbestendig

Zorg is een groot politiek thema, zoals maandag ook zal blijken in het grote zorgdebat. Niet voor niks, want met verder gaande vergrijzing stevenen we af op een kostenpost van 25 procent van ons Bruto Nationaal Product. Naast geld is ook personeelsgebrek een issue: veel zorginstellingen kampen met open blijvende vacatures en een daaraan gerelateerde te hoge werkdruk voor bestaand personeel.

Samenwerking en participatie wordt veelal gezien als oplossing. Door de zorgvrager te laten meedoen in de maatschappij en het persoonlijk netwerk van de zorgvrager en de verschillende hulpverleners samen te laten werken, wordt de zorg draagbaar en betaalbaar en bovendien prettiger voor de mensen in kwestie. In de kleinschalige zorg, zoals op zorgboerderijen geboden wordt, is dit al dagelijkse praktijk. Cliënten krijgen daar professionele zorg en maken daar als deelnemer onderdeel uit van een mini-samenleving. Ze houden zich zo beter staande.

Onder het motto ‘samen-buiten-gewoon’ horen ze erbij en doen mee: samen eten oogsten en bereiden, dieren verzorgen en meebewegen met de structuur van de dagen en seizoenen Dat deelnemers dit waarderen blijkt: ze geven in cliënttevredenheidsmetingen al jaren een 9 voor de ontvangen zorg. Het sluit ook aan bij de titel van het pamflet van de BPSW, NVO, NVAVG en de VGN, dat dient als input voor het grote zorgdebat: ‘een betekenisvol leven, gewoon meedoen en passende zorg voor mensen met een beperking.’

Preventie en innovatie om de zorg in de toekomst betaalbaar te houden, zijn ook in de zorglandbouw belangrijke speerpunten. Systemisch werken is het uitgangspunt: vooral bij jeugd en ouderenzorg wordt het netwerk van de deelnemer actief bij de zorg betrokken. Regelmatig bezoeken medewerkers van zorgboerderijen deelnemers thuis om te kijken hoe de aanpak van de zorgboerderij en de situatie thuis goed op elkaar kunnen aansluiten. Het informele netwerk van de deelnemer en vrijwilligers uit de buurt vullen op die manier de professionele zorg aan. Dat kan doordat zorgboerderijen dichtbij de mensen en de buurt staan. Boerderijen zijn al eeuwen een plek van verbinding in buurtgemeenschappen en de maatschappij.  

Ook spelen zorgboeren een rol in het voorkomen en opvangen van schooluitval. Steeds meer zorgboeren bieden onderwijs-zorgarrangementen aan, bij voorkeur in samenwerking met scholen. Het blijkt een effectieve manier om kinderen die vast lopen op school weer op de rit te krijgen. Als ouderen naar een zorgboerderij gaan, krijgen ze niet zelden een opleving, waardoor ze langer thuis kunnen blijven wonen. Mantelzorgers kunnen door de zorgboerderij even op adem komen en zo wordt zwaardere (en duurdere) zorg voorkomen.
Werken in een kleinschalige informele setting waar je als medewerker ook je inbreng kunt hebben, vergroot het arbeidsplezier. Personeelsproblemen zijn in de zorglandbouw dan ook kleiner dan in de reguliere zorg. Er zijn zelfs zorgboerderijen met wachtlijsten voor medewerkers.  

Nederlanders zijn goed in samenwerken en in het vinden van creatieve oplossingen. Er zijn weinig landen waar we in zo’n goeie positie zijn om de grote vraagstukken rond zorg en gezondheid op te lossen. Laten we daar ook gebruik van maken om de zorg hier beter te organiseren en zo ook een voorbeeld te kunnen zijn voor andere landen. Wat is hiervoor nodig?

Zet in de eerste plaats in op hybride vormen van zorg en maatschappelijke participatie, en benut de kracht van kleinschalige zorg als bron van innovatie en verbinding. Daarnaast is het belangrijk dat domeinoverstijgend werken echter wordt gefaciliteerd en gewaardeerd. Hiervoor zijn zachte overgangen tussen de verschillende financieringsstromen en informele zorg nodig. Vrijwel alle beleidsdocumenten wijzen in die richting, maar de financiering werkt nog te verkokert. Het ontschotten van de zorg gebeurt in de praktijk, waaronder op zorgboerderijen, maar dat is nu meestal ondanks de regels, en niet dankzij. De aparte zorgwetten en daaruit voortvloeiende financieringsstromen kosten veel tijd en zorgen voor veel onnodige administratieve hindernissen die zorgverleners moeten nemen. Dit kost zorggeld en ontneemt zorgaanbieders het werkplezier, terwijl er oplossingen zijn om kwaliteit en transparantie in de zorg op een andere manier te garanderen. Zoals met het Kwaliteitskader voor de zorglandbouw.

Maarten Fischer, Federatie Landbouw en Zorg