Kennisland op achterstand

Om de achterstand op Noord-Amerika in te lopen, zijn grote investeringen nodig in meer én in betere kennis, in de economische toepassing daarvan, en in de integratie van verschillende soorten kennis. De Nederlandse regering vindt dat Nederland niet mag achterlopen. Integendeel, Nederland moet juist één van de trekkers van die Europese kenniseconomie worden.

Januari 2010, bijna tien jaar later. Wat blijkt? De Lissabon-strategie heeft gefaald. De Europese lidstaten hebben niet 3 procent van hun nationaal inkomen uitgegeven aan onderzoek en ontwikkeling, maar slechts 1,8 tot 1,9 procent. Nederland is blijven steken op een magere 1,6 procent. Ons streven om in de top-vijf van kennislanden terecht te komen, is mislukt. In plaats daarvan zijn we op de internationale concurrentieladder van de achtste naar de tiende plaats gezakt. We zijn geen trekker, maar aanhanger. In de ranglijst van bedrijfsuitgaven voor onderzoek en ontwikkeling staan we op de twaalfde plaats, in die van aantallen kenniswerkers op de 22e plaats, en in het belangrijke ranglijstje van overheden die als launching customer voor de kenniseconomie optreden, slechts op plaats 31.

Treurige scores. Als de economie tegenzit, blijkt Nederland duidelijk minder weerbaar dan andere landen. De Scandinavische landen, Zwitserland, China en Brazilië doen het beter dan wij. Ook nu. Maar de economische crisis is niet de enige oorzaak van onze achterstand. Veel fundamenteler is dat het onderwijs in Nederland tekort schiet. Dat de onderzoeks- en ontwikkelingsuitgaven van Nederlandse bedrijven en de overheid achterblijven. En dat er muren staan tussen kennisinstellingen en bedrijven, waardoor de bloei van de kenniseconomie wordt belemmerd.

Politici van hoog tot laag en van links tot rechts moeten hiermee aan de slag. Ik weet wel dat kortetermijndoelen beter scoren, nu er verkiezingen in aantocht zijn. Kennis en innovatie, dat zijn thema’s van de lange termijn; geen onderwerpen waarmee je kiezers achter je krijgt. Innovatie is typisch een onderwerp waar iedereen ja tegen zegt. Een golden retriever. Zo’n hond die iedereen lief en leuk vindt, maar die ook meteen gaat verliggen als je ‘m een zetje geeft. Maar de welvaart van Nederland hangt af van het succes van de kenniseconomie. Als we onze achterstand niet inlopen, gaan we het vroeg of laat hardhandig merken.

De Nederlandse overheid moet daarom fors investeren in onderwijs, ook – of juist – nu er de komende tijd moet worden bezuinigd om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. Investeringen in onderwijs betalen zich op lange termijn altijd uit. Verder moet de overheid veel meer optreden als launching customer: als voorbeeldklant die in zijn aankoopgedrag de ontwikkeling van kennis en innovatie aanjaagt. De Nederlandse overheid besteedt 50 miljard euro per jaar. Dat is genoeg om het goede voorbeeld te geven. In 2010 wil de rijksoverheid al 100 procent duurzaam inkopen, in 2015 proberen gemeenten, provincies en waterschappen ook zover te zijn. Daar liggen kansen.

En tot slot moet de overheid een goede infrastructuur voor research en development (blijven) scheppen. Inspiratiebronnen daarvoor zijn er genoeg. Kijk maar naar de High Tech Campus in Eindhoven. Daar zijn de spreekwoordelijke muren tussen onderzoekers afgebroken. Philips heeft zijn kennis aan andere partijen beschikbaar gesteld. Die vorm van kennis delen leidt tot kennis maken. Dat brengt alle partijen verder, en uiteindelijk ook Nederland als kennisland.

Ed Nijpels
Voorzitter NLingenieurs, brancheorganisatie van advies-, management- en ingenieursbureaus