Kansloze missie: re-integratie (4)

Vanaf 2004 nam de re-integratie een grote vlucht. (Eerst noemden we het trouwens reïntegratie; het streepje is erin gekomen na de zoveelste taalhervorming). Maar wat is re-integratie nu precies? De term is een containerbegrip voor allerlei activiteiten die te maken hebben met het vergroten van de kansen op de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld sollicitatietrainingen, opleidingen, cursussen, bemiddelingsactiviteiten, maar ook loonkostensubsidies. Sommige mensen zeggen zelfs dat een goede handhaving de beste re-integratie is. Zit misschien wel wat in. Dus bijvoorbeeld flink controleren op sollicitatie-activiteiten.

Met de Wwb in 2004 ontstond ook een geweldige re-integratieindustrie. Dit werk was voorheen voorbehouden aan de Arbeidsvoorzieningsorganisatie. De gemeenten konden met de Wwb zelf bepalen met wie ze in zee gingen voor de re-integratie. En de gemeenten kregen een behoorlijke smak geld mee. Dit noemden we toen nog het W-budget (Werkbudget). Inmiddels heet het P-budget (Participatiebudget). Het geld klotste werkelijk tegen de plinten. Met name de grote gemeenten hielden jaarlijks miljoenen euro’s over. Grote vraag is natuurlijk of de re-integratie wel effectief is. Dit kan moeilijk worden aangetoond. De combinatie van de overschotten en het moeilijk aantoonbare effect was natuurlijk een inkoppertje voor de diverse kabinetten. Er werd dan ook snel bezuinigd op de re-integratiemiddelen. Het merkwaardige is wel dat de effectiviteit ook nooit kon worden aangetoond in de tijden dat het bij de rijksoverheid lag (i.c. de Arbeidsvoorzieningsorganisatie). Bij de rijksoverheid is de effectiviteit nooit een issue, maar de tragiek van de gemeenten is dat als zij een taak krijgen de effectiviteit ineens moet worden aangetoond. De gemeenten probeerden het onheil nog af te wenden en bedachten de participatieladder om aan te tonen dat de re-integratie heus wel zinvol was. Als de laatste stap naar werk er (nog ) niet in zit, kan een treedje hoger op de ladder al als een succesje worden genoteerd. Het mocht niet baten.

Wat bepaalt nu de effectiviteit of het succes van re-integratie? Naar mijn idee zijn in ieder geval drie factoren van belang. Ten eerste de selectie. Voor welke bijstandsontvangers is een re-integratietraject nu wel of juist niet zinvol. Dit steekt erg nauw, want bij een slechte selectie ontstaat een dubbel verlies. Aan de ene kant is het verspilling van publiek geld als mensen een re-integratietraject krijgen aangeboden die zonder zo’n traject ook wel aan het werk waren gekomen. Aan de andere kant is een re-integratietraject voor een groep bijstandsontvangers zinloos vanwege hun persoonlijke situatie of andere redenen. Dan hebben ze na een geldverslindende re-integratie nog geen baan. Kortom, de kunst is om juist die groep te selecteren die met een re-integratietraject net het juiste zetje krijgt als opstap naar betaald werk. Om dit te kunnen bepalen is kennis nodig van het cliëntenbestand. En daar zit juist het probleem. Met name in grote gemeenten kennen de uitvoerende consulenten hun cliënten nauwelijks. Daar springt de industrie dan weer handig op in, want er zijn allerhande diagnose-intstrumenten ontwikkeld. Zoals bij veel overheidsdienstverlening worden de gebreken (of zo u wilt: het vertrouwen) in de uitvoerende professionaliteit gemaskeerd door er maar weer een protocol tegenaan te gooien.

Benieuwd naar de andere twee factoren? Lees dan de volgende column.

Rik Bolhuis
Meer columns van Rik Bolhuis vindt u hier.