Gemeenten worden in de kou gezet

Namens de colleges van bijna 150 gemeenten wordt vandaag een petitie aan de Tweede Kamer aangeboden voor een adequate verhoging van het jeugdhulpbudget. De miljard euro extra die het kabinet voor de komende drie jaar vrijmaakt, is onvoldoende. ‘Het is meer dan ooit nodig dat gemeenten aan de Tweede Kamer laten weten dat zij zonder structureel voldoende geld in de kou worden gezet en daarmee dus degenen die afhankelijk zijn van zorg’, aldus wethouder Rob Jonkman van Opsterland, een van de initiatiefnemers van de petitie.

Ontoereikend

‘Het aanbod van het kabinet is een welkome tegemoetkoming, maar voor de meeste gemeenten ruim ontoereikend om de tekorten te dekken’, aldus Jonkman (financiën). De petitie was gestart voordat het kabinet bekend maakte voor 2019, 2020 en 2021 respectievelijk 400 en twee maal 300 miljoen euro voor gemeenten vrij te maken. Desondanks steunen de colleges de petitie nog steeds. Dat hebben de initiatiefnemers nagevraagd bij de ondertekenaars, aldus Jonkman. De petitie wordt door zeven wethouders uit verschillende gemeenten, waaronder Heerenveen, Oldebroek en Oisterwijk, aan de vaste Kamercommissie van VWS aangeboden, voorafgaand aan het algemeen overleg jeugdhulp.

Geen compensatie

Het macrotekort op de jeugdhulp bedraagt volgens Jonkman tussen de 1 en 1,2 miljard euro. Het extra rijksgeld is onvoldoende om die tekorten te dekken. ‘Als het accres een sterke stijging zou laten zien op andere onderdelen, zou daar nog compensatie gevonden kunnen worden, maar ook dat is niet het geval. Door onder andere onderuitputting bij het rijk en door de opschalingskorting staat de uitkering vanuit het gemeentefonds onder druk waardoor de extra bijdrage voor de jeugdzorg voor een groot deel verdampt’, aldus Jonkman.

Accres

Het accres valt in 2018 148 miljoen lager uit dan in september werd verwacht, zo werd medio mei bekend. Uit de op 31 mei verschenen meicirculaire wordt duidelijk dat gemeenten van 2019 tot 2023 603 miljoen euro minder krijgen. Daarbij is de kans groot dat er dit jaar een verdere verlaging volgt. De opschalingskorting – door het kabinet Rutte II voor 1 miljard euro ingeboekt omdat door een grootschalige herindelingsoperatie gemeenten lagere apparaatslasten zouden hebben – werkt ook fors door in de gemeentelijke begrotingen. Die herindelingsoperatie is van tafel gehaald, maar de korting niet.

Verdwijnende reserves

Naast het macrotekort, teruglopende accressen en de opschalingskorting spelen ook de verdwijnende reserves gemeenten parten. Aanvankelijk werden de speciale reserves sociaal domein aangesproken, maar nu daar de bodem is bereikt, worden veelal de algemene reserves aangesproken. Dat is volgens Jonkman met de omvang van de tekorten niet lang vol te houden. ‘Onze gemeente heeft inmiddels besloten een grote investering in een multifunctionele accommodatie af te blazen vanwege de onzekere toekomstige financiële situatie.’

Afbraak voorzieningen

Hij erkent dat het reorganiseren van de jeugdzorg nodig is, maar tekent daarbij meteen aan dat dat tijd kost. Het zal ook niet het hele probleem kunnen oplossen, omdat gemeenten niet volledig invloed hebben op de uitgaven. Op verwijzingen door bijvoorbeeld huisartsen hebben gemeenten geen zeggenschap. Als ‘Den Haag’ niet met structureel extra geld komt, moeten voorzieningen worden afgebroken om begrotingen sluitend te krijgen, waarschuwt Jonkman. ‘Zo worden heel veel inwoners het kind van de rekening.’