Ongemakkelijke waarheid

In een week tijd verschenen twee onderzoeksrapporten van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Nivel, en een enquête onder ouderen van seniorenbelangenbehartiger Anbo. 

Rode draad: de aannames van het kabinet waarop de hervormingen van de langdurige zorg zijn gebaseerd, stroken niet met de werkelijkheid. Het komt er kort gezegd op neer dat het kabinet te veel van hulpbehoevende ouderen en kwetsbare burgers verwacht alsmede van de inzet van informele zorg(ers). 

Het is natuurlijk politiek en bestuurlijk niet handig om als staatssecretaris van Volksgezondheid (Van Rijn) dan wel coördinerend minister van de drie decentralisaties sociaal domein (Plasterk) bij dergelijke conclusies meteen in de stress te schieten. De Eerste Kamer moet immers nog over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) beslissen en beide Kamers over de Wet langdurige zorg (Wlz). Het zou het kabinet echter sieren de niet mis te verstane signalen serieus te nemen.

Een greep uit de onderzoeksrapporten. Ouderen zijn niet allemaal in staat eigen regie over het leven te nemen en willen niet allemaal zelfredzaam zijn, zo concludeert het Nivel in zijn overzichtsstudie ‘Ouderen van de toekomst’. Een kwart van de ouderen heeft bovendien extra hulp nodig. Lang niet alle ouderen hebben sociale contacten of mantelzorgers waarop een beroep kan worden gedaan. Als er meer zorg nodig is en de beperkingen in ernst toenemen, willen ze bovendien liever professionele zorg.

Het SCP concludeert in zijn evaluatierapport ‘De Wmo in beweging’ (over 2010-2012) weliswaar dat de inzet van informele zorg de afgelopen jaren is toegenomen, maar dat daardoor het aantal Wmo-toekenningen niet is afgenomen. Het gros van de Wmo-aanvragers gaf bovendien in 2011 aan dat hun mantelzorgers niet nog meer hulp kunnen bieden. Vier op de tien mantelzorgers zegt niet meer hulp te kunnen of willen bieden. Uit de enquête van de Anbo blijkt tot slot dat een op de vier ouderen geen beroep zegt te kunnen doen op een sociaal netwerk als er hulp nodig is. Ook willen en kunnen niet alle ouderen zelf hun zorg regelen.

Het zijn zorgelijke constateringen. Niet in de laatste plaats omdat de vergrijzing en daarmee de zorgvraag en –zwaarte toeneemt. Gemeenten moeten het via de Wmo zien te regelen voor hun inwoners. Met minder geld dan er nu aan wordt uitgegeven, want het kabinet heeft immers de bezuinigingen al ingeboekt. Het kabinet blijft erop hameren dat een cultuuromslag nodig is. Dat zal best, maar het moet ook oog houden voor de realiteit. In dat verband is het goed om te weten dat VWS zelf om de onderzoeken van het SCP en het Nivel had gevraagd.