Grenzen aan jeugdzorgplicht gemeenten

Het begrenzen van de jeugdzorgplicht van gemeenten, meer kennis en een andere contractering kunnen gemeenten helpen de jeugdzorg financieel behapbaar te krijgen.

Marktwerking

‘Wij hebben mondige burgers die de weg naar ons, geholpen door commerciële partijen, heel goed weten te vinden. Dat loopt gierend uit de klauwen’, stelt burgemeester Jan Brenninkmeijer van Waalre. ‘De vraag naar zorg is gigantisch toegenomen en wij moeten leveren wat wordt gevraagd. De marktwerking neemt ongezonde vormen aan. Er moet een maatschappelijke discussie komen over de reikwijdte van de zorgplicht van gemeenten.’ Waalre kampt met een tekort van 1,5 miljoen euro op een rijksbudget van 4,2 miljoen euro.

Paardentherapie

‘De zorgplicht moet worden ingekaderd’, stelt ook Raymond Gradus, hoogleraar Bestuur en Economie van de Publieke en Non-profit sector aan de Vrije Universiteit. Volgens hem worden diverse zaken vanuit de jeugdzorgpot van gemeenten betaald, die daar niet thuishoren, zoals oppasgrootouders en huiswerkklassen. De Tweede Kamer maakt zich eveneens zorgen. De Kamer heeft onlangs een motie van het CDA-Kamerlid René Peters aangenomen waarin minister De Jonge (VWS) wordt opgedragen om, samen met gemeenten, de reikwijdte van de jeugdhulpplicht te verkennen en daarbij mee te nemen wat bij normaal opvoeden en opgroeien hoort. Want de Jeugdwet is nu zo ruim omschreven dat vrijwel elk probleem eronder zou kunnen vallen, stellen de Kamerleden. Gemeenten interpreteren daarnaast de Jeugdwet zo ruim dat vrijwel alle oplossingen door de gemeente vergoed zouden kunnen worden. ‘Meerdere gemeenten vergoeden zaken zoals kindercoaching, paardentherapie, bso-plus en huiswerkbegeleiding-plus, terwijl zij daar geen financiële middelen voor ontvangen’, aldus de motie. Voor de begrotingsbehandeling voor 2020 moet de Kamer over die verkenning worden geïnformeerd.

Wonderwoorden

‘Wat is normaliseren en ontzorgen en wanneer gaan we een kind helpen’, voegt Rob Gilsing, lector Jeugdhulp in transformatie aan de Haagse Hogeschool aan de discussie toe. Hij noemt het de ‘wonderwoorden’ van de transformatie, waaronder ook onder meer demedicaliseren valt. Zolang iedereen anders denkt over de inhoud van die begrippen, en betrokken partijen dus lang elkaar heen praten, wordt het nooit wat met de transformatie. ‘Die transformatie is hard nodig om te komen tot doelmatige en effectieve jeugdhulp’, benadrukt Gilsing.

Sturen

De sleutel tot meer (financiële) grip op de jeugdzorg is kennis, stelt gezondheidseconoom Xander Koolman (Vrije Universiteit). ‘Het is belangrijk om kennis te hebben om te kunnen sturen. Om het goede gesprek met de aanbieders te kunnen aangaan.’ En die kennis ontbreekt in zijn optiek. De rijkskorting op het jeugdbudget hebben de gemeenten deels neergelegd bij de zorgaanbieders, maar gemeenten lieten vervolgens de ruimte aan aanbieders om het volume aan geleverde zorg te vergroten, betoogt Koolman. De zorgverzekeraars waren daar voorheen minder naïef in. ‘Zij stelden het budget voor een regio vast en daar moesten de aanbieders het mee doen.’

Prikkel

Als zorgverlener de hulp niet binnen het budget kon afronden, moest hij toch doorbehandelen. ‘Doorleverplicht heette dat. Dan hebben aanbieders een prikkel om zelf kritischer te zijn. Kan ik de behandeling afsluiten, is deze behandeling nog wel effectief of is deze cliënt uitbehandeld. Je hebt dan overwegingen die de zorgaanbieder zelf kan maken en met zo’n budget prikkel je hem om daar heel kritisch op te zijn.’ De meeste gemeenten hebben zo’n prikkel onvoldoende ingebouwd. Dat zouden ze in de ogen van Koolman wel moeten doen. ‘Je moet in het gesprek met de zorgaanbieder zeggen: dit is je budget en daar moet je het mee doen. Wachtlijsten mogen niet oplopen, dus de aanbieder moet steeds weer keuzes maken: heeft het nog zin om deze jongere nog langer te begeleiden of niet, is hij uitbehandeld en kan ik door naar de volgende. Die verantwoordelijkheid moet je bij de zorgaanbieder leggen. Gemeenten moeten hen een prikkel meegeven om daar verstandig mee om te gaan. Daar hou je dan toezicht op.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 12 van deze week