Rol burgerlijke stand verandert door nieuwe Transgenderwet

Na de invoering van de nieuwe transgenderwet moeten ambtenaren van de burgerlijke stand transgenders actief voorlichten over de consequenties van de wijziging van de geslachtsregistratie. Weigerambtenaren worden niet verwacht.

Andere rol

De nieuwe Transgenderwet, die nu nog voor behandeling in de Tweede Kamer ligt, zal de huidige wet (uit 2014) op een aantal punten wijzigen. Mogelijk leidt dat ertoe dat ambtenaren van de burgerlijke stand, die de wijziging van de geslachtsregistratie daadwerkelijk moeten doorvoeren, een andere rol krijgen.

Deskundigenverklaring

Reden is dat de zogenoemde deskundigenverklaring gaat vervallen. Nu nog moet een deskundige – een arts of een psycholoog - vaststellen of de trans persoon van 16 jaar en ouder een duurzame en gegronde wens heeft om van geslacht te veranderen.

Belangrijke informatie

‘Dat wordt vervangen door een eigen verklaring’, zegt Sophie Schers, beleidsadviseur bij Transgender Netwerk Nederland. Gevolg is dat de consequenties van de gender­wijziging niet meer in het gesprek met een deskundige aan bod komen, waardoor trans personen mogelijk van belangrijke informatie verstoken blijven.

Advocatuur

In de praktijk kloppen trans personen weleens aan bij de advocatuur om de juridische gevolgen te bespreken. Dat heeft ook Cobie Voorberg, advocaat personen- en familierecht bij BVD Advocaten in Barneveld ervaren. ‘Maar het is de overheid die moet zorgen voor informatievoorziening voor meerderjarige personen die hun geslachtsregistratie willen aanpassen. Het wetsvoorstel geeft in mijn ogen onvoldoende waarborgen voor goede voorlichting bij het wegvallen van de deskundige. Om in dat hiaat te kunnen voorzien, kan de ambtenaar van de burgerlijke stand voorlichting geven.’

Bevolkingsonderzoek

Geslachtswijziging heeft verstrekkende gevolgen voor bijvoorbeeld ID-bewijzen, zegt Voorberg. ‘Op alle plekken waar je je moet identificeren, krijgen trans personen te maken met die wijziging. Dat werkt ook door in medische dossiers. Het is belangrijk dat de juiste mensen worden opgeroepen voor bijvoorbeeld een bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Daarover moeten trans personen goed worden geïnformeerd. Ook moeten ze weten dat de geboorteakte zelf niet verandert.’

Voornaam

Er wordt volgens Voorberg wel een latere melding aan de akte toegevoegd van de wijziging van het geslacht en van de voornaam. ‘Trans personen zijn zich vaak niet bewust van deze consequenties. De ambtenaar van de burgerlijke stand moet hen daarover voorlichten. Dat is ook de insteek van het wetsvoorstel.’

Folder

Sophie Schers van Transgender Netwerk Nederland stelt hier wel vragen bij. ‘Het is zeker belangrijk dat trans personen goed worden geïnformeerd. Maar noodzakelijk is een gesprek met de ambtenaar van de burgerlijke stand niet. Je kunt mensen ook anders informeren, met een folder of digitaal.’

Betuttelend

Schers verwijst naar 2017, toen de huidige Transgenderwet werd geëvalueerd. Toen al vonden trans personen de deskundigenverklaring voor volwassenen niet nodig: te betuttelend. ‘Ambtenaren van de burgerlijke stand wilden toen niet in de positie komen dat zij moeten gaan beslissen over de keuze die mensen willen maken. Daarom is nu gekozen voor een eigen verklaring van de trans persoon en komt er geen toets van de ambtenaar van de burgerlijke stand –  die hoeft niet te toetsen en niets te besluiten. Het is gewoon een handeling.’

Rijbewijzen

Dat is ook de visie van Eric Gubbels, voorzitter van de commissie Persoonsregistratie van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken. ‘Informatie over geslachtswijziging geven we nu al. Paspoorten en rijbewijzen zijn onze deskundigheid. Wat daarmee verandert bij een wijziging van de geslachtsregistratie wordt al gecommuniceerd.’

Bedenktermijn

Onder de nieuwe Transgenderwet zijn voor de burgerlijke stand twee momenten van belang. Eerst meldt de trans persoon dat hij of zij het geslacht wil wijzigen – dat kan doorgaans online. Na die melding geldt een bedenktermijn van vier tot twaalf weken. Die wachttijd noemt Gubbels een ‘waarborg’. ‘De huidige deskundigenverklaring is eigenlijk een dode letter, omdat de deskundige die verklaring altijd afgeeft. Maar zonder die verklaring moeten we als overheid wel voorzichtig zijn. De wachttijd is bedoeld om er zeker van te zijn dat de trans persoon een weloverwogen keuze maakt.’

Bevestiging

Bij die melding krijgt – zo stelt Gubbels zich voor – de trans persoon een bevestiging via de mail, met een link naar informatie over de wijziging. ‘De rijksoverheid kan informatie online zetten, transgender­organisaties kunnen aanvullende informatie geven.’

Ethische bezwaren

Weigerambtenaren verwachten Voorberg, Schers en Gubbels niet. ‘Op dit moment krijgen ambtenaren van de burgerlijke stand ook trans personen tegenover zich van wie ze de registratie moeten wijzigen. In de afgelopen acht jaar hebben we nooit signalen ontvangen dat het problemen opleverde’, zegt Schers.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 21.