Inspectie luidt noodklok: hulp aan jongeren in de knel

Meer jongeren met psychische problemen hebben hulp nodig en de ernst van de problematiek is toegenomen. De coronacrisis verergert de al bestaande knelpunten in de hulp aan jongeren met psychische problemen. Wachtlijsten worden langer, regionale afstemming en samenwerking tussen jeugdhulpregio’s is onvoldoende en instellingen hebben onvoldoende mensen en geld om complexe hulpvragen te beantwoorden.

Zeer ernstig

Dit blijkt uit een nieuw onderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Zij kwalificeert de situatie als ‘zeer ernstig’. De geconstateerde knelpunten zullen de komende tijd nog prangender worden. De Inspectie verwacht dat na de coronacrisis de zorgvraag onder jongeren met ernstige mentale problemen verder zal stijgen. ‘Daarmee nemen ook de knelpunten in de zorgverlening toe.’

Resultaatgerichte financiering

De Inspectie ziet grote verschillen in de wijze waarop gemeenten de jeugd-ggz hebben ingericht. Vraag en aanbod zijn in verschillende regio’s uit balans geraakt. Dit gebeurt onder meer in regio’s die voor resultaatgerichte financiering hebben gekozen. ‘Het is dan aantrekkelijker om laag-complexe zorg te bieden omdat resultaten voor de hulp aan jeugdigen met ernstige problemen onzeker zijn. Hierdoor ontstaat een tekort aan hulp voor complexe problemen’, stelt de IGJ.

Budgetplafonds

Ook budgetplafonds leiden tot problemen. Instellingen moeten ‘nee’ verkopen aan hulpbehoevenden omdat zij aan de limiet zitten van het budget dat gemeenten aan hen hebben toegekend. Een bezochte instelling moest in de laatste twee maanden van vorig jaar een cliëntenstop invoeren op een aantal locaties omdat het budgetplafond was bereikt. Daardoor liepen de wachtlijsten verder op. Gemeenten die op normalisering sturen, kopen minder specialistische zorg en/of jeugdhulp met verblijf in. Het gaat daarbij om zowel de jeugd-ggz als andere vormen van jeugdhulp. Als een jongere in een instelling moet worden opgenomen, moet naar een andere jeugdhulpregio worden uitgeweken die wel jeugd-ggz met verblijf heeft ingekocht. 

Het doorverwijzen van jongeren verloopt moeizaam. Er is onvoldoende zicht op (boven)regionale vraag, de budgetverdeling en de hulp die wel beschikbaar is. ‘Hierdoor kunnen jeugdigen onvoldoende van de ene naar de andere plek in de zorg doorstromen’, stelt de IGJ.

Problemen verergerd

De vrees dat er zwaardere jeugdhulp nodig zou zijn omdat vorig jaar, vanwege corona, minder jongeren voor (lichte) hulp aanklopten, is inmiddels realiteit geworden, constateert de Inspectie. ‘De acute vraag naar hulp bij ernstige problemen is toegenomen. Er is sprake van een toename in aantal en ernst van complexe en chronische problematiek bij jongeren. Dit gaat dan bijvoorbeeld over suïcidaliteit, verslaving, gedragsproblematiek, eetstoornissen en zelfbeschadiging.’ Grote zorgen heeft de inspectie over het aantal jongeren onder de 15 jaar dat hulp nodig heeft. Die neemt naar verwachting de komende tijd verder toe.

Wachtlijst van een jaar

Al voor de coronacrisis waren er wachtlijsten voor de reguliere jeugd-ggz en de gespecialiseerde jeugd-ggz. Het aantal jongeren dat op hulp wacht is, mede door corona, flink toegenomen. In een van de bezochte regio’s is de wachttijd voor specialistische ggz inmiddels opgelopen tot een jaar. Bij een van de bezochte instellingen staan 700 jongeren op de wachtlijst en 1000 in de regio. Er zijn aanbieders die geen nieuwe aanmeldingen voor reguliere zorg in behandeling nemen, maar alleen nog in crisissituaties contact hebben. Bij een instelling is vorig jaar het aantal crisiscontactmomenten opgelopen van 26 naar 78 per kwartaal.

Stelselproblemen

De IGJ komt tot haar alarmerende conclusies na inspecties in januari en februari in zes regio’s en twintig aanbieders van jeugdhulp. Naast jeugd-ggz-instellingen zijn ook onder meer wijk- en jeugdteams en kinder- en jeugdartsen bezocht. De geconstateerde problemen zijn complex en vragen om een gezamenlijke aanpak van de rijksoverheid, de gemeenten en aanbieders. Daarnaast moeten stelselproblemen worden opgelost. Die vragen op een structurele bovenregionale aanpak, benadrukt de Inspectie.

Politieke actie

Onlangs luidde ook de Nederlandse GGZ na eigen onderzoek de noodklok. Daaruit werd duidelijk dat de druk op de acute jeugd-ggz hoog is. Veel kinderen en jongeren die acute intensieve hulp nodig hebben, kunnen die niet krijgen. Het gaat daarbij om kinderen met ernstige klachten zoals suïcidaliteit, eetstoornissen en depressie. De Nederlandse GGZ riep op tot directe politieke actie.