If you can’t take the heat, get out of the kitchen

Ongeveer twee jaar geleden, zeg 2011, zat ik bij de burgemeester van Amsterdam. Het ging over de aanpak van de Top600 high impact criminelen van Amsterdam. Het moest een strakke aanpak worden met een sterke relatie tussen politie, justitie en openbare orde en veiligheid. Al snel merkte ik op dat je kan uittellen dat bij deze doelgroep, veelal jongeren, veel medische (geestelijke) problemen op de achtergrond spelen. Naast politie, justitie, openbare orde en veiligheid was extra aandacht nodig voor zorgcomponenten. En zo stortte ik mij, met de GGD Amsterdam, in de Top600-aanpak.

De openbare (geestelijke) gezondheidszorg heeft een zeer nauwe relatie met de openbare orde en veiligheid, die verder gaat dan de bemoeienis ten tijde van crises en rampen. Het is al langer bekend dat criminaliteit en overlast vaak hand in hand gaan met psychosociale problematiek. De hulp en expertise van de openbare gezondheidszorg wordt daarom vaak ingeroepen door ‘de sterke arm’ in overlastsituaties. Bijvoorbeeld bij burenoverlast, overlast op straat of overlast van criminele handelingen. Vanuit de politie wordt dan aan de openbare gezondheidszorg onder andere gevraagd om een medische diagnose, hulp ter plekke en om overlastgevende mensen vanuit de cel in zorg te brengen. Nu speelt de politie bij overlastgevende situaties nog een primaire rol. Al is het maar omdat daar de eerste melding binnenkomt.

Het is alleen de vraag of de ruime mate waarmee de politie ondersteuning biedt, ook in de toekomst gehandhaafd blijft. Voor overlastgevallen, waarbij een (met name) psychische aandoening een rol kan spelen, is de huidige situatie vaak niet optimaal. Dit zou beter moeten kunnen. Mensen die vanuit een zorgvraag overlast veroorzaken, zouden niet via de omweg van de politiecel in zorg terecht moeten komen. Dit betekent een proactiever handelen bij de GGD in geval van overlast; een nieuwe vorm van preventie (van celopname). Dat betekent dus ook, dat de GGD een groter risico loopt om geassocieerd te worden met de politie. GGD en politie zouden immers tegelijk bij een melding aan kunnen komen als de meldkamer van de politie daarom vraagt.  

Vanuit verschillende hoeken komt nog weleens de waarschuwing: doe dit niet. Blijf uit de buurt van politieactiviteiten, je krijgt een verkeerd imago. Dat roept dus een spanning op met het streven tot laagdrempeligheid van de GGD. Tenminste, dat zou je denken. De GGD werkt echter al decennia in een breed veld met pluriforme taken, waarbij het speelveld van de openbare orde en veiligheid een prominente plaats inneemt. De GGD dient het tot kunst te hebben verheven om deze taken niet met elkaar te laten conflicteren. Openbare geestelijke gezondheidszorg gebeurt op plekken waar het maatschappelijk hot is. Dus GGD, je moet tegen de hitte kunnen, go to the kitchen.

Paul van der Velpen

Directeur GGD Amsterdam