Identificatie 'ideale werknemer' leidt tot stress

In zijn proefschrift beschrijft Hoedemaekers hoe jonge ambtenaren op een niet nader genoemd ministerie worstelen met enerzijds het dienen van de publieke zaak en anderzijds aansporingen meer bedrijfsmatig te werken. ‘Dat leidt tot conflicten in rollen die mensen hebben. Veel ambtenaren hebben een groot sociaal bewustzijn, maar worden onderworpen aan prestatiegerichte criteria. Vooral jongeren hebben daar last van. Voor overheidsinstellingen is de uitkomst van het onderzoek van belang, omdat ze jongeren juist graag vasthouden.’

Het beeld van de ideale werknemer wordt onbewust uitgedragen door organisaties, maar mist zijn uitwerking niet. Hoedemaekers: ‘Het is de taal van de verandering, zoals ‘verantwoordelijkheid nemen’, waarin bedrijfsmatig werken positief is geladen. Maar bij de overheid draait het om andere zaken dan winst maken, al verschuift dat langzaam.’

Volgens Hoedemaekers is er veel ruimte voor verbetering. ‘Ik zet vraagtekens bij het ideaalbeeld van de organisatie en de manier waarop werknemers dat heel persoonlijk opvatten. Dat wordt versterkt in functioneringsgesprekken, die vaak over persoonlijkheidskenmerken van werknemers gaan. Op zo’n moment vermengt het persoonlijke zich met werk en kan het zelfbeeld van een werknemer eronder lijden. In plaats daarvan zouden functioneringsgesprekken moeten gaan over gedrag, zodat je mensen in hun waarde laat.’

Bedrijfsmatig werken door de overheid is tijdens het bewind van Margaret Thatcher komen overwaaien uit Groot-Brittannië. ‘Daar is veel onderzoek naar gedaan’, zegt Hoedemaekers. In Nederland ontbrak dergelijk onderzoek tot nu toe.