Dreigende bevolkingskrimp bracht Hoeksche Waard in beweging

De dreigende bevolkingskrimp zette de Zuid-Hollandse eilandgemeente al vroeg op het juiste spoor om met een woonzorgvisie aan de slag te gaan. Voor de Hoeksche Waard was de urgentie wellicht ook hoger dan bij andere gemeenten. Die bevolkingskrimp kwam er overigens niet.

Om tafel

Vanaf 2026 moeten gemeenten verplicht een woonzorgvisie opnemen in hun volkshuisvestingsprogramma. De tijd dringt, zou je zeggen, maar niet voor de Hoeksche Waard. Al in 2010, toen sterke vergrijzing en bevolkingskrimp het Zuid-Hollandse eiland bedreigden, gingen zorgorganisaties, woningbouwcorporaties en gemeenten met elkaar om tafel. Daardoor was de gemeente al vijf jaar voor de deadline klaar met het stuk, waar vrijwel alle maatschappelijke partners hun hand­tekening onder zetten. Inmiddels wordt die visie al langzaam werkelijkheid. 

Krimp en vergrijzing

Zorgbestuurder Nico de Pijper van Zorgwaard, de grote zorginstelling binnen de gemeente, was in 2010 al in zijn huidige functie. Hij weet nog goed hoe het gesprek op gang kwam. ‘Toentertijd bestond het ­eiland nog uit vijf gemeenten. Langzaam maar zeker begon uit de cijfers te blijken dat we te maken zouden krijgen met bevolkingskrimp, en tegelijkertijd vergrijzing. Helder was ook dat dat fenomeen niet ­alleen de gemeenten zou raken, maar ook de zorginstellingen, de woningcorporaties, noem maar op.’

Woonbehoefte

Want hoe ga je invulling geven aan de ­veranderende woonbehoeften van een ­vergrijzende bevolking? En hoe hou je het zorgniveau op pijl met aan de ene kant meer ouderen en anderzijds een kleinere beroepsbevolking? Hoe hou je, met andere woorden, je gemeente leefbaar in die veranderende context? Zeker is in ieder geval dat een gemeentelijke organisatie dat niet helemaal alleen kan.

Regie

‘Daarom is ook direct gezegd dat er een integrale visie moest ­komen, en dat het maatschappelijk middenveld daarin de regie moest pakken’, zegt De Pijper. ‘We beseften dat we ons ­gezamenlijk moesten gaan aanpassen aan de nieuwe situatie.’ Niet alleen de woningcorporaties en zorginstellingen werden ­betrokken, ook huisartsen, welzijnswerk, en bijvoorbeeld de GGD sloten aan. Het was het begin van een alliantie, waarbij ­later nog allerlei andere relevante partners zich aansloten.

Trekker

De Pijper werd voorzitter van het kernteam dat moest gaan ­bedenken hoe de Hoeksche Waard leefbaar kon blijven, ondanks de vergrijzing en de teruglopende inwonersaantallen. Opvallend genoeg was het dus niet de gemeente, bijvoorbeeld in de persoon van de wethouder, die de voortrekkersrol op zich nam. Volgens Robin Heij, sinds ­juni 2022 wethouder van de inmiddels samengevoegde gemeente Hoeksche Waard, is dat ook niet belangrijk. ‘De kracht van het succes is de gelijkwaardige samenwerking, en dat is niet afhankelijk van ‘de trekker’. De opgave waar we voor stonden, en staan, is te groot om door één partij op te lossen. Daarvan zijn we ons allemaal bewust.’

Samenwerking

De samenwerkingsverbanden zijn in de Hoeksche Waard bijzonder hecht. Zo blijkt uit het verhaal van de wethouder en de zorgbestuurder. Niet alleen zitten de maatschappelijke partners allemaal met de ­gemeente om tafel, ook hebben die maatschappelijke partners onderling buitengewoon hechte afspraken gemaakt. Daar is in het proces om te komen tot een visie en een uitvoeringsagenda ook de tijd voor genomen. Gemeenschappelijke deler in alle projecten is een andere benadering van wonen, welzijn en zorg. ‘We gaan de afnemende beschikbaarheid van professionals nooit compenseren, dus dat betekent dat we dingen anders zullen moeten doen’, zegt De Pijper.

Bezuiniging?

‘Dat betekent een beroep doen op de ­samenleving, en zoveel mogelijk doen om hulp en zorg te voorkomen en uit te stellen.’ Dat klinkt als een bezuiniging, maar dat is het volgens wethouder Heij niet. ‘Het is andersom. We doen wat we moeten doen om het houdbaar te laten zijn. Aan menskracht en financiën zit nu eenmaal een limiet. Het is een transitie, het gaat om bewustwording’, aldus de wethouder. ‘Kijk bijvoorbeeld naar fysieke beweging. Dat is heel belangrijk om zorg te voorkomen. Wij gaan dat niet voorschrijven, maar kunnen wel de voorwaarden scheppen waaronder onze inwoners dat kunnen doen. We pretenderen ook niet dat we voor dezelfde middelen meer zorg aan onze inwoners gaan verlenen. Nee, we moeten echt meer doen aan het voorkomen van zorg.’
 

Lees het hele verhaal in Binnenlands Bestuur nummer 10 van deze week. (inlog)