Gemeenten leven nog te vaak in de oude economie

De noodzaak om anders naar de economie te kijken, wordt steeds duidelijker. De klimaatopgave, maar ook sociale uitdagingen zoals de achterblijvende arbeidsparticipatie van kwetsbare groepen laten zien dat we anders moeten kijken naar economische groei. We moeten naar een economie waar niet financiële waarde, maar maatschappelijke waarde centraal staat.

Gemeenten blijven hierin achter. Het begrip ‘brede welvaart’ is dan wel in opkomst, maar helaas verbinden weinig gemeenten hier echt consequenties aan. Dat is een gemiste kans, want het kan wel degelijk anders. Hoe moet het dan wel?

Het is belangrijk om brede welvaart niet te zien als het zoveelste modewoord. Het krijgt pas waarde als het wordt geïntegreerd in beleid. De gemeente Apeldoorn laat goed zien hoe dat kan. Ten eerste is er een wethouder met brede welvaart als portefeuille, dit zorgt voor de noodzakelijke bestuurlijke borging. Ten tweede is de hele gemeentelijke begroting opnieuw ingericht volgens de thema’s van brede welvaart zoals gedefinieerd door het CBS.

Deze indeling gebruikt Apeldoorn ook bij het meten van de voortgang van de brede welvaart. Juist hierdoor wordt inzichtelijk dat er tegenstrijdigheid kan zitten in de ambities die een gemeente heeft, en dat hierin keuzes gemaakt moeten worden. Een concreet voorbeeld is het onderzoek dat momenteel verricht wordt om de inspanningen van inschrijvers op onderwerpen als duurzaamheid, circulariteit en participatie van kwetsbare doelgroepen in het selectieproces bij gronduitgifte zwaarder te laten wegen.

Niet alleen gemeenten zijn aan zet als het gaat om de beweging naar brede welvaart. Steeds meer ondernemers willen met hun bedrijf een maatschappelijk probleem oplossen. Deze bedrijven noemen we sociale ondernemingen of impact-ondernemingen. Een landelijk bekend voorbeeld is Dopper. Een mooi Apeldoorns voorbeeld is Circulair Ambachtscentrum Foenix, waar werkplekken voor mensen die moeilijk aan werk komen worden gecreëerd en tegelijkertijd nieuwe spullen van herbruikbare materialen worden gemaakt en verkocht.

Uit een analyse van Social Enterprise NL blijkt dat slechts 15 van de 44 grootste gemeenten in Nederland het belang van impact ondernemen hebben benoemd in hun nieuwe coalitieakkoord. Vier jaar eerder was dat 13 van de 44. De groei in het aantal gemeenten dat de uitgangspunten van brede welvaart vertalen naar gemeentelijk beleid lijkt dus te stagneren. Wij zijn van mening dat gemeenten en impact ondernemers intensiever samen moeten optrekken. Daarbij is het van belang dat een helder aanspreekpunt wordt gecreëerd voor impact-ondernemers én bedrijven die willen bewegen in de transitie naar een brede welvaartseconomie. Dit voorkomt dat ze verdwaald raken in het gemeentelijk doolhof. Ook dienen impact-ondernemers een plek te krijgen in het inkoopbeleid. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in allerlei gemeenten die zich hebben aangesloten bij het MVOI-manifest. En koppel financieringsmogelijkheden aan het behalen van maatschappelijke resultaten, bijvoorbeeld het helpen van een vooraf vastgesteld aantal werklozen aan een vaste baan.

Zo kunnen we nog wel even doorgaan: gun een leegstaand pand aan een maatschappelijk initiatief in plaats van de hoogste bieder. Weeg in aanbestedingen de prijs minder zwaar dan duurzame en sociale criteria. Durf ‘nee’ te zeggen tegen dat nieuwe bedrijf waarvan duidelijk is dat ze slecht zijn voor de natuur. Echt aansturen op brede welvaart is de keuze maken verder te kijken dan financiële winst.

Jeroen Joon, wethouder economie gemeente Apeldoorn en voorzitter City Deal Impact Ondernemen en Stefan Panhuijsen, directeur Social Enterprise NL