Het zwartepieten over de Wab is begonnen

De mogelijke gevolgen van de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab) brengen meerdere partijen in een spagaat en leggen ook spanningen tussen de verschillende betrokken partijen bloot. Het wetsvoorstel kan in de huidige vorm immers verstrekkende gevolgen hebben voor de arbeidsmarktpositie van de doelgroepen van de banenafspraak en beschut werk. Hoe wordt hierover gedacht in de burelen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), vakbond FNV en de VNG?

Participatiewetters niet uitgezonderd

Met de Wab wordt de flexibilisering op de arbeidsmarkt ingrijpend aan banden gelegd. Doordat er één payroll-regime wordt ingevoerd, gaat flex veel duurder worden. Echter, onder dat duurdere payroll-regime komen ook mensen te vallen die werkzaam zijn onder de banenafspraak of met een indicatie beschut werk. Koolmees heeft voor de Wsw’ers makkelijk een uitzondering kunnen maken omdat er voor die groep een cao is. Die vlieger gaat echter niet op voor de Participatiewetters, voor wie er nog geen cao is. Bij de brancheorganisatie voor de sociale werkgelegenheid Cedris maakt men zich ernstige zorgen. Het wordt voor werkgevers veel minder aantrekkelijk om mensen uit de doelgroep werk te bieden. Gemeenten zouden wel eens te maken kunnen krijgen met een boel herinstroom terwijl mensen met een arbeidshandicap nauwelijks meer de bijstand uit stromen.

Uitwerking monitoren

Minister Wouter Koolmees van SZW (D66) kan met de wet voor een eerlijkere arbeidsmarkt een belangrijke slag thuis halen, maar rijdt ondertussen ‘zijn’ staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) in de wielen, die nu net weer probeert de arbeidsmarkt inclusiever te maken. Binnenlands Bestuur vroeg Koolmees of hij van plan is om toch naar een uitzondering voor de doelgroepen van de banenafspraak en beschut werk te gaan kijken. Van Ark kreeg de vraag of zij zich naar aanleiding van de plannen met de Wab zorgen maakt over haar ‘breed offensief’. Desgevraagd weigeren de woordvoerders van het ministerie echter een afzonderlijke reactie namens de bewindslieden op dit dilemma te geven. Een woordvoerder van Koolmees laat ook namens Van Ark weten: ‘We willen voor de rest van de doelgroep [de doelgroep banenafspraak en mensen met een indicatie beschut werk, red.] eerst de werking van de Wab afwachten en wat dat concreet betekent voor de banenafspraak.’ Volgens de woordvoerder van Koolmees is het mogelijk dat mensen uit de doelgroep door de Wab sneller in dienst komen. ‘We gaan de uitwerking van de wet wel samen met de sociale partners, VNG en de belangenbehartigers zoals Cedris goed monitoren.’

‘SZW heeft dit probleem gecreëerd’

Ook de positie van de VNG is wat dubbel: enerzijds dreigt voor de gemeenten een forse uitkeringsstrop, anderzijds is die mede het gevolg van het feit dat de VNG al jaren dwarsligt in de onderhandelingen voor een cao voor de Participatiewet. Desgevraagd wijst een woordvoerder van de VNG met de beschuldigende vinger naar het ministerie: ‘SZW heeft dit probleem zelf gecreëerd met de Wab door kennelijk onvoldoende aandacht te geven aan mogelijke effecten. De VNG is inmiddels op de hoogte van het effect.’ Wat een cao voor de Participatiewet betreft, geeft de VNG vooralsnog geen millimeter terrein prijs. ‘Vooralsnog is er geen aanleiding om het standpunt van de algemene ledenvergadering uit 2013 te herzien. En dat is: geen aparte cao voor de banenafsprakers en Participatiewetters’, aldus de woordvoerder.

Uitzondering onder voorwaarde van cao Participatiewet

Hoewel vakbond FNV voorstander is van het duurder maken van flex, voelt ook vakbondsbestuurder Peter Wiechmann zich niet senang bij de mogelijke gevolgen van de Wab voor de toch al kwetsbare positie van mensen met een arbeidshandicap. ‘Wij maken ons niet in de eerste plaats zorgen om het hele kostenaspect maar vooral om de arbeidsvoorwaardelijke positie van de doelgroep van de banenafspraak en het beschut werk. Omdat deze mensen vaak behoefte hebben aan stabiliteit willen wij niet dat deze werknemers steeds met wisselende arbeidsvoorwaarden te maken krijgen. Daarom vinden wij weliswaar dat die groepen moeten worden uitgezonderd van het nieuwe payroll-regime, maar uitdrukkelijk onder de voorwaarde dat er voor deze groep eindelijk een eigen cao met goede arbeidsvoorwaarden komt.’

‘Als VNG vindt dat het anders moet, kan het ook anders’

Volgens Wiechmann zijn er in theorie drie scenario’s waaronder de doelgroepen van de banenafspraak en beschut werk kunnen worden uitgezonderd: ‘Het eerste, namelijk dat de doelgroepen onder een van de uitzend-cao’s komt de vallen, is voor ons uitgesloten. Het tweede, een eenzijdige ministeriële regeling waarin een pakket van arbeidsvoorwaarden wordt samengesteld, is juridisch mogelijk maar gaat niet gebeuren. Het kabinet heeft nooit die intentie kenbaar gemaakt, en wij worden als sociale partner het liefst betrokken bij dit soort processen. Het derde en het beste  scenario is dan dus een eigen cao voor de werknemers in het nieuwe beschutte werk en detachering onder de Participatiewet.’ Wiechmann laat zich kritisch uit over het VNG-standpunt. ‘Als de VNG vindt dat het anders moet, kan het ook anders maar moeten de leden ook boter bij de vis doen. Dat geldt – vanwege haar formele positie in mindere mate – ook voor Cedris. Die organisatie bepaalt natuurlijk niet zelf de positie van de werkgevers in de cao-onderhandelingen, maar is ook allesbehalve invloedloos.’