'Rijk moet zich in hervormingsagenda aan de wet houden'

Donderdagmiddag praten de VNG en het kabinet wederom over de hervormingsagenda jeugd, vooral over de financiële risico’s. 'Het gaat heel spannend worden’, zegt Cathalijne Dortmans, voorzitter van de VNG-commissie Jeugd. ‘Het rijk wil een groot deel van het financiële risico bij gemeenten leggen, maar wij willen dat niet.’

Geld

Weer gaat het gesprek over de Hervormingsagenda Jeugd donderdagmiddag vooral over geld, het onderwerp waar eigenlijk niemand het over wil hebben. ‘De opgave is groot’, zegt Cathalijne Dortmans, voorzitter van de VNG-commissie Jeugd die vanmiddag aan tafel zit met het kabinet.  ‘Steeds meer kinderen kampen bijvoorbeeld met mentale problemen - wij voeren deze gesprekken ook in hun belang. Maar we willen wél voldoende middelen hebben om verbeteringen in de jeugdzorg goed uit te kunnen voeren.’

Drama

 Het financiële drama van de decentralisatie van de jeugdzorg in 2015 - waarbij veel gemeenten fors toelegden en in de problemen raakten - zit nog vers in het geheugen. Om herhaling te voorkomen stellen gemeenten dat het oordeel van de Commissie van Wijzen van voorjaar 2021 ‘van kaft tot kaft’ gerespecteerd moet worden - een motie met deze strekking haalde onlangs ruim 98 procent van de stemmen tijdens de algemene ledenvergadering van de VNG.

Compensatie

 Deze Commissie van Wijzen, een arbitrage-orgaan, werd op verzoek van gemeenten ingesteld nadat onderhandelingen met het rijk over de jeugdzorg vastliepen. ‘Twee dingen uit het rapport van deze commissie zijn voor ons cruciaal’, zegt Dortmans. ‘Gemeenten moeten voldoende worden gecompenseerd voor de opdracht op het gebied van jeugdzorg die zij namens het rijk uitvoeren. Daarnaast beloven gemeenten dat zij de jeugdzorg zullen verbeteren en zich zoveel mogelijk zullen inspannen om het systeem financieel houdbaarder te maken. Of zij zich ook aan die beloften houden, moet worden getoetst door een onafhankelijke commissie.’

Kostenbesparing

Het geschil met het rijk over de hervormingsagenda, waar volgens de arbitragecommissie uiterlijk op 1 januari dit jaar alle handtekeningen hadden moeten staan, gaat vooral over die compensatie door het rijk. Het kabinet vindt dat gemeenten, onder meer door efficiënter te gaan werken, een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid op zich kunnen nemen voor de verwachte kostenbesparingen in de jeugdzorg.

Gemeentewet

Gemeenten willen echter onder geen beding, net als in 2015, vooruitlopen op kostenbesparingen waarvan niet vast staat dat die ook worden behaald. Zij verwijzen hierbij, net als de arbitragecommissie, naar artikel 108 lid 3 van de Gemeentewet. Dat zegt: de kosten die verbonden zijn aan de door het
rijk voor gemeenten verplichte taken, worden door het rijk vergoed.  'Wij zien dat dit voor het kabinet niet vanzelfsprekend is', zegt Dortmans. 'Het rijk moet zich aan de wet houden'. 

Zware dobber

 Gemeenten hebben inmiddels een grote concessie gedaan, vindt Dortmans. 'Al sinds 2015 is er door hen veel meer geld uitgegeven aan jeugdzorg dan zij ontvingen van het rijk. In 2022 zijn zij hiervoor gecompenseerd, maar niet voor de jaren daarvoor. Voor onze achterban was dat echt een zware dobber.’

Wijkteams

Volgens Dortmans hebben gemeenten nog 'flinke stappen te zetten' als het gaat om de verbetering van de jeugdzorg. 'Daar willen we ook onze verantwoordelijkheid voor nemen, bijvoorbeeld als het gaat om het terugdringen van de administratieve lasten voor jeugdzorgaanbieders, het tegengaan van contractdiversiteit en verbetering van de wijkteams. Maar het rijk ziet daarnaast nog meer verantwoordelijkheden voor ons, bijvoorbeeld als het gaat om de reikwijdte van de jeugdzorg.’

Reikwijdte

Gemeenten willen dat het rijk zo snel mogelijk met een wetswijziging komt die duidelijk maakt wat er wel en niet onder jeugdzorg valt. Dit was ook een aanbeveling van de arbitragecommissie.  ‘De Jeugdwet biedt nu weinig mogelijkheden voor gemeenten om een vraag om jeugdzorg te weigeren, daar hebben heel veel wethouders jeugd nu last van', zegt Dortmans. 'Wij vinden het echt de verantwoordelijkheid van het kabinet om die reikwijdte vast te stellen, maar dat wil dit vraagstuk nu ook deels bij gemeenten leggen.’ 

VWS-staatssecretaris Van Ooijen zei onlangs dat hij voor de Kerst alle handtekeningen onder de hervormingsagenda wil hebben. Vandaag zal blijken of dat lukt.