Deze groepen vallen door de gaten van armoedebeleid

Het rijk moet gemeenten de ruimte en middelen geven om de gaten in het armoedebeleid te dichten. Ook moet het minimumjeugdloon en de bijstand verhoogd worden. Dat concludeert het Nibud op basis van onderzoek naar vijf jaar armoedebeleid in tachtig gemeenten.

Meedoen
De bestaande regelingen waarmee gemeenten inwoners financieel ondersteunen, zijn niet toegespitst op de huidige samenleving, schrijft het Nibud (Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting) in een rapport dat vandaag verschijnt. Arjan Vliegenthart, directeur van het Nibud: 'We zien schrijnende situaties. Deze mensen kunnen niet meedoen in de maatschappij. Ze voelen zich niet geholpen, raken gedesillusioneerd en zijn daardoor vatbaarder voor andere (financiële) problemen.'

Gaten
Een aantal groepen valt systematisch buiten de boot, blijkt uit het onderzoek. Vliegenthart spreekt daarom van 'gaten in ons noodvangnet'. Het Nibud noemt vier huishoudtypen die in geen van de onderzochte gemeenten de inkomensondersteuning krijgen die ze nodig hebben: jongeren met een bijstandsuitkering of minimumloon, stellen met een bijstandsuitkering met twee of meer kinderen, mensen met hoge zorgkosten en mensen met een flexibel inkomen.

Jongeren
Zelfstandig wonende jongeren tussen 18 en 21 jaar kunnen met een bijstandsuitkering, studiefinanciering of het minimumloon onvoldoende rondkomen, ziet het Nibud. Bovendien hebben gemeenten onvoldoende mogelijkheden en middelen om hun inkomen aan te vullen. 'Met een bijstandsuitkering van 260 euro per maand is zelfstandig wonen sowieso geen optie. Maar ook het minimumloon is niet voldoende om van rond te komen', schrijft het Nibud. 'Aangezien gemeenten tekorten van 18-jarigen met een minimuminkomen, die neerkomen op honderden euro’s per maand, nooit aan kunnen vullen, ligt hier in de eerste plaats een opdracht voor het rijk.'

Werkende armen
Opvallend is dat het niet alleen werklozen en bijstandsgerechtigden zijn die risico op armoede lopen. Ook veel werkende armen worden niet voldoende geholpen door minimabeleid. In de eerste plaats is deze groep vaak niet voldoende in beeld bij de gemeente, waardoor bestaande regelingen hun doel niet bereiken. Maar ook als dat wel lukt, is het minimumloon vaak ontoereikend om in alle vaste uitgaven te voorzien. Ruim een op de twintig werkenden in Nederland leeft dan ook in armoede.

Wisselende inkomsten
Dat geldt met name voor werkende stellen met kinderen. Naast de minimale uitgaven hebben zij ook te maken met de kosten voor woon-werkverkeer of kinderopvang. Nog moeilijker is het voor mensen met wisselende inkomsten, zoals zzp’ers. Zij stuiten namelijk op het probleem dat zij vaak niet ‘passen’ in het profiel van gemeenten. Zij hebben bijvoorbeeld vermogen waardoor zij niet in aanmerking komen voor gemeentelijke regelingen.

Oplossing
Het Nibud pleit, als oplossing voor de bovengenoemde problemen, voor een aantal algemene maatregelen, waaronder het verhogen van de bijstand voor jongeren en voor stellen met kinderen ouder dan 12. Ook het minimumjeugdloon moet omhoog. Verder moeten mensen met lage inkomens en hoge zorgkosten beter beschermd worden, en is minimabeleid voor mensen met een laag en flexibel inkomen nodig. Daarbij zou het hebben van een eigen huis, spaargeld of een hoog inkomen in het verleden mensen niet per definitie moeten uitsluiten van ondersteuning.

Machteloos
Ten slotte hebben gemeenten volgens het Nibud meer ruimte en middelen nodig om ruimhartig armoedebeleid te kunnen voeren. Het budget is namelijk vrijwel altijd ontoereikend om alle groepen te bedienen, waardoor er pijnlijke keuzes moeten worden gemaakt. Directeur Vliegenthart: 'Gemeenteambtenaren voelen zich machteloos en weten dat deze mensen vroeg of laat op een andere manier weer bij hen aankloppen met schulden of andere problemen.' Daarom doet het Nibud een duidelijke oproep aan het rijk: 'De keuze om lokale overheden met succes armoede te laten bestrijden staat of valt met een adequate financiering van deze gemeenten.'