Grote verschillen lokale teams jeugdhulp

Lokale teams die in gemeenten jeugdhulp bieden werken behoorlijk verschillend. Daardoor vormen zij niet het landelijke fundament voor de hervormingen van de jeugdhulp en jeugdbescherming. Een niet-vrijblijvend kader waarmee gemeenten hun lokale teams verder kunnen organiseren is noodzakelijk. 

Tot die conclusie komt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De toezichthouder onderzocht de lokale teams in zestien gemeenten, te weten: Borne, Capelle aan den IJssel, Den Bosch, De Wolden, Hoogeveen, Hoorn, Lelystad, Maastricht, Middelburg, Oldambt, Putten, Soest, Súdwest Fryslân, Terschelling, Zoetermeer en Zwolle. De bevindingen zijn opgenomen in het rapport De centrale rol van lokale teams in de jeugdhulpketen. Hierin kijkt de Inspectie naar de belemmeringen waardoor de huidige lokale teams nog niet de basis kunnen vormen voor de aanstaande jeugdzorghervorming (Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming en de Hervormingsagenda Jeugd).  

Niet gezien en gehoord

Want er is over het algemeen nog veel ruimte voor verbetering, stelt de IGJ. Zo worden volgens de toezichthouder jeugdigen nog onvoldoende gezien en gehoord. ‘Bij de lokale teams spreken medewerkers niet altijd met jeugdigen bij het in kaart brengen van hun wensen en behoeften, noch over de (mogelijkheden van) in te zetten hulp’, constateert de Inspectie. Ook in de dossiers en plannen komt de stem van de jeugdige ‘zelden expliciet’ naar voren. ‘Er is bij de lokale teams vaak geen eenduidige richtlijn voor het spreken van jeugdigen’.

Dit komt duidelijk tot uiting in de verschillende perspectieven van ouders en jeugdigen. Meer dan twee derde van de ouders beaamt dat er niet met hun jeugdigen is gesproken zonder dat zij erbij waren. Daarbij voelen ouders zich veel vaker betrokken bij de genomen beslissingen (80 procent) ten opzichte van de jeugdigen (50 procent).

Vertrouwenspersoon en klachtencommissie

Ook wordt er lang niet altijd voldaan aan een aantal wettelijke normen. Ouders en jeugdigen die te maken hebben met een lokaal team hebben doorgaans ‘geen toegang tot een cliëntvertrouwenspersoon’, of zij worden hier ‘onvoldoende’ over geïnformeerd. De toegang tot de klachtenprocedure laat eveneens te wensen over. IGJ: ‘Vanuit de uitgangspunten van de Jeugdwet moeten ouders en jeugdigen te allen tijde rechtstreeks een klacht kunnen indienen bij een onafhankelijke klachtencommissie. Dit is doorgaans niet geregeld bij de lokale teams. Indien er een klachtenprocedure is, is deze onvoldoende bekend bij zowel de professionals als bij cliënten van het lokale team.’

Niet-vrijblijvend kader

De toezichthouder vraagt aandacht voor de noodzaak om te komen tot een niet-vrijblijvend kader voor gemeenten om de lokale teams verder vorm te geven. ‘Op dit moment zijn de verschillen tussen de lokale teams groot’, concludeert de Inspectie. ‘Bijvoorbeeld in de opdracht die de lokale teams hebben om wel of geen hulp te verlenen, de mate waarin aandacht is voor veiligheid, en de toerusting van professionals in het lokale team om in het vrijwillig kader met veiligheidsvraagstukken om te gaan’. Zij kunnen het fundament voor het Toekomstscenario en de Hervormingsagenda alleen vormen als ‘eenduidige, niet vrijblijvende keuzes worden gemaakt bij de inrichting en de organisatie van de randvoorwaarden’. De IGJ wendt zich hier expliciet tot staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) en minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming).

Crisis jeugdbeschermingsketen

De resultaten van het onderzoek bevestigen wat de toezichthouder eerder deze maand concludeerde: het Toekomstscenario en de Hervormingsagenda bieden op de korte termijn geen oplossing voor de actuele crisissituatie in de jeugdbeschermingsketen. ‘De lokale teams hebben weliswaar de potentie, maar vormen op dit moment nog niet landelijk het stevige fundament voor het jeugdhulpstelsel en het vereenvoudigde jeugdbeschermingsstelsel’. Het heeft volgens de Inspectie tijd nodig om daarin de juiste te stappen te zetten en bestaande vraagstukken op te lossen.