Wel baankansen, geen zekerheid

Vooral tijdens het eerste jaar waarin iemand een bijstandsuitkering ontvangt is de kans op werk relatief groot. Het gaat wel vaak om tijdelijke banen, gemiddeld één per jaar. 

Langdurig 

Dat blijkt uit een cohortstudie van onderzoeksbureau SEOR onder personen die tussen 2015 en 2018 instroomden in de Participatiewet. Deze groep werd vergeleken met personen die voor 2015 langdurig een bijstandsuitkering ontvingen.

Duurzaam

De kans op werk is het grootst tijdens het eerste jaar waarin iemand een bijstandsuitkering ontvangt op grond van de Participatiewet, zo laat het onderzoek in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zien. Daarna neemt die af.

Zonder uitkering

Een kleine 20 procent werkte al deels op het moment dat de uitkering startte, deze groep had de grootste kans om het binnen een afzienbare termijn helemaal zonder uitkering te kunnen redden. Minder dan de helft van de banen waarvoor de bijstandsgerechtigden in aanmerking kwamen was echter duurzaam, dat wil zeggen langduriger dan 12 achtereenvolgende maanden.

Minder jaarinkomen

Voor de meeste uitkeringsgerechtigden betekende werk meer inkomen. Bij een vijfde leidde een baan echter juist tot een minder groot jaarinkomen. Hierbij ging het vooral om mensen die slechts een korte periode werkten. Vrouwen, jongeren en alleenstaande ouders gingen er gemiddeld het minst op vooruit.  

Werkloos

Voor mensen die eind 2014 al langer dan 5 jaar in de bijstand zaten, veranderde er tussen 2015 en 2018 het minst: zij blijven veelal werkloos. Slechts 7 procent had tijdens de onderzoeksperiode op enig moment een baan. Als zij wel (deels) werk hadden, was hun inkomen lager dan dat van mensen die vanaf 2015 instroomden via de Participatiewet. 

Sociale werkplaats

Daar staat tegenover dat deze ‘2014-groep’ wel vaker een duurzame baan had. In veel gevallen ging het om een plek bij een sociale werkplaats waar zij op grond van de Wet sociale werkvoorziening recht op hadden. Voor nieuwe bijstandsgerechtigden bestaat dit recht niet meer sinds de invoering van de Participatiewet in 2015.

Flexibel contract

Gemiddeld wisselde iemand die tussen 2015 en 2018 instroomde in de Participatiewet bijna elk jaar van baan. ‘We zien dat ongeveer 60% van alle baanverliezen komen vanuit een flexibel contract, slechts 7% vanuit een vast contract en rond een derde vanuit een uitzendcontract’, aldus het onderzoeksrapport. 

Kwetsbaar

Bekend is dat mensen met een flexibel contract erg kwetsbaar zijn. Uit recent onderzoek van het UWV blijkt bijvoorbeeld dat de coronacrisis in 2020 vooral veel nadelige gevolgen had voor werknemers zonder vast contract.

Switchen

De kans dat een bijstandsgerechtigde een flexibel contract krijgt steeg tussen 2015 en en 2018. ‘Het is aannemelijk dat dit verband houdt met een steeds flexibeler wordende arbeidsmarkt, waardoor personen die later in de tijd de Participatiewet instromen vaker switchen van arbeidsmarktpositie.'

Voorzieningen

Personen die tussen 2015 en 2018 onder de Participatiewet vielen, maakten tijdens de eerste maanden in toenemende mate gebruik van voorzieningen. Daarna nam dit gebruik langzaam af, vooral van re-integratievoorzieningen.

Wmo

Dat gold echter niet voor het beroep op Wmo-voorzieningen, dat bleef langzaam toenemen. Mensen die eind 2014 langer dan 5 jaar een bijstandsuitkering hadden, maakten hier het meest gebruik van. Zij hebben volgens de onderzoekers relatief vaak hulp nodig om mee te kunnen blijven doen in de samenleving.

Inkomensregelingen

Opvallend is dat veel mensen pas gebruik gingen maken van inkomensregelingen op het moment dat zij een bijstandsuitkering kregen, terwijl zij daar voor die tijd ook al recht op hadden. Naar de reden hiervoor is geen onderzoek gedaan. Vorig jaar bleek uit een analyse van de Nederlandse Arbeidsinspectie al dat veel mensen die in aanmerking komen voor de algemene bijstand daar geen beroep op doen.

Gemeenten

Op 1 januari 2018 ging het hierbij waarschijnlijk om 170 duizend huishoudens, ruim een derde van de totale groep die recht heeft op de algemene bijstand. De Arbeidsinspectie, het CBS en gemeenten zullen hier de komende tijd onderzoek naar doen, zo liet minister Schouten (Armoede, ChristenUnie) in juni weten in een brief aan de Tweede Kamer.