Gemeenten willen hulp bij zorgtoezicht

Gemeenten worstelen met het toezicht op de Wmo en de jeugdzorg, en daaropvolgend met de fraudeaanpak van zorgaanbieders. Gemeentekoepel VNG roept de hulp in van de Tweede Kamer, die donderdag met minister Conny Helder (VWS) over zorgfraude debatteert. Gemeenten willen zorgfraude aanpakken en voorkomen, maar lopen tegen obstakels aan. Die kunnen alleen met hulp van de landelijke overheid worden geslecht.

Malafide aanbieder

Wet- en regelgeving moet als eerste worden aangepast, zo stelt de VNG in een brief aan de Kamer. Een malafide zorgaanbieder die er bij de ene gemeente wordt ‘uitgeschopt’, kan in een ander gemeente zijn fraudeleuze praktijken voortzetten. Gemeenten mogen elkaar nu niet informeren over foute aanbieders. Gegevensuitwisseling moet mogelijk worden gemaakt, zowel tussen gemeenten als met partners in de zorgketen, aldus de VNG. Daarnaast willen gemeenten meer Wmo-toezichthouders op pad sturen. Daarvoor is minstens 85 miljoen euro van het rijk voor nodig.

Inwoner de dupe

Bij fraude wordt de kwetsbare inwoner vaak de dupe. Deze krijgt geen, te weinig of kwalitatief slechte zorg, zo schrijft de VNG in haar brief aan de Kamer. ‘Meestal is het in geval van fraude een combinatie van deze mogelijkheden. In extreme gevallen wordt vaak misbruik gemaakt van de zorgbehoevende.’ Het uitsluiten van zorgaanbieders op grond van toezichtvereisten is ‘juridisch heel ingewikkeld en kan slechts sporadisch.’ Bij het zorgtoezicht en de aanpak van frauduleuze zorgaanbieders moet de inzet van de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza), de Wet normering topinkomens (Wnt) en de in voorbereiding zijnde wet integere bedrijfsvoering zorgaanbieders (Wibz) juridisch mogelijk worden gemaakt, wil de VNG.

Schrijnende situaties

Uit recent onderzoek van Follow the Money (FTM) en het Brabants Dagblad (BD) bleek dat het gemeentelijk zorgtoezicht faalt. Beide media onderzochten de situatie in Tilburg – een van de koplopers op het gebied van toezicht op zorgverleners – en stuitten op schrijnende situaties bij diverse zorgaanbieders. Tilburg houdt te weinig controle op slechts een beperkt aantal zorgaanbieders, die bovendien met willekeur worden behandeld, concludeerden de journalisten. De Tweede Kamer reageerde geschrokken op de berichtgeving. Eind 2021 en in 2019 stelde ook de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) dat het Wmo-toezicht door gemeenten ronduit slecht is en zelfs is verslechterd.

Centrale regie

Niet alleen de landelijke, maar ook de Tilburgse politiek is flink geschrokken van de bevindingen van FTM en het BD, zo bleek maandagmiddag tijdens een raadsinformatiebijeenkomst over het falende zorgtoezicht door Tilburg. De raadsleden wilden van onder meer van Menno Fenger, hoogleraar institutionele beleidsanalyse aan de Erasmus University Rotterdam, weten hoe het tij kan worden gekeerd. Er is centrale regie nodig, stelde Fenger. ‘Al weet ik dat dit vloeken in gemeenteland is.’

Civielrecht

Verder moet proactief toezicht worden gehouden in plaats van alleen optreden na signalen dat er iets niet pluis is, vindt Fenger. Het aantal toezichthouders moet daarnaast worden verdrievoudigd en het zorgtoezicht moet integraler; die is nu te versnipperd. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het Wmo-toezicht en de IGJ op het toezicht op de jeugdzorg. Veel zorgaanbieders leveren vaak zowel Wmo- als jeugdzorg. Elke zorgaanbieder moet minstens een keer per jaar worden bezocht, adviseert Fenger. ‘Dit gaat veel extra geld kosten. Je kunt het gemeenten niet verwijten dat er te weinig toezicht is, maar wel de overheid. Die heeft hiervoor bij de decentralisaties in 2015 geen geld meegegeven.’ Als de kwaliteit van zorg onder de maat is, en de zorg niet voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen, kan het contract worden ontbonden. Via civielrecht en niet het veel complexere bestuursrecht, zo adviseerde Fenger. Dat kan geregeld worden in overeenkomsten tussen gemeenten en zorgaanbieders.

De Tilburgse raad debatteert volgende week over het falende Wmo-toezicht door de gemeente.