Gemeenten niet gericht op schuldenvrij maken inwoners

De huidige decentrale uitvoering van de minnelijke schuldhulpverlening zit het schuldenvrij maken van mensen in de weg. Dat is één van de zorgwekkende hoofdconclusies van het rapport Aansluiting gezocht! van Bureau Berenschot over het schuldhulpverleningsstelsel. Staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD) stuurde het rapport vorige week met een summiere mededeling naar de Tweede Kamer als bijlage bij een brief over de Brede Schuldenaanpak.

Ambitie gemeenten niet gericht op schuldenvrij maken

‘Gemeenten tonen niet het gedrag dat in de beleidstheorie van hen wordt verwacht’, luidt de ontnuchterende conclusie. ‘Het feitelijke gedrag van gemeenten is niet altijd gericht op het realiseren van een schuldenvrije toekomst voor een zo groot mogelijke groep mensen.’ Als oorzaken noemen de onderzoekers onder meer onvoldoende beschikbaar gesteld budget, het gebrek aan dwingende kwaliteitsnormen en een overvolle gemeentelijke agenda naar aanleiding van de decentralisaties in het sociaal domein. ‘De balans tussen autonomie en kwaliteitsborging slaat door naar autonomie’, waarschuwt Berenschot. Die autonomie ‘wreekt zich in het vinden van oplossingen voor het schuldenprobleem.’ Daarbij benadrukken de onderzoekers dat er geen betrouwbaar cijfermateriaal bestaat over bijvoorbeeld de totale doelgroep en de bedragen die gemeenten besteden aan schuldhulpverlening. Voor zowel voor het rijk als voor gemeenten is het daardoor niet mogelijk om te sturen op effectiviteit.

Geen aansluiting minnelijk-wettelijk

Het schuldhulpverleningsstelsel bestaat uit de minnelijke schuldhulpverlening waar gemeenten verantwoordelijkheid voor dragen, het wettelijk schuldregelingstraject en beschermingsbewind. Daarbij is de bedoeling dat schuldenaar en schuldeisers er in het minnelijk traject samen uitkomen. Als dat niet lukt, is er het wettelijk traject als stok achter de deur richting schuldeisers. Schuldenbewind heeft als doel om ervoor te zorgen dat schulden niet meer stijgen zodat er op een minnelijke of wettelijke regeling kan worden aangestuurd. Die drie onderdelen sluiten niet op elkaar aan. Het minnelijk traject is voor de schuldenaar zowel ‘ontoegankelijk’ als ‘onaantrekkelijk’ en ‘voorziet niet in een snelle doorstroom naar een minnelijke regeling.’ De stagnatie in de minnelijke schuldhulpverlening is volgens de onderzoekers ook de reden voor het feit dat de instroom in het wettelijk traject al jaren afneemt.

Niet genoeg middelen beschikbaar

Gemeenten mogen zelf bepalen hoeveel geld zij uit de eigen middelen uittrekken voor schuldhulpverlening. Dat heeft tot gevolg dat er verschillen zijn tussen gemeenten in de budgetten die beschikbaar worden gesteld. ‘Met de nu beschikbare middelen zouden de schuldenaren die nu niet in beeld zijn volgens onze respondenten nooit allemaal bediend kunnen worden. Deze beperkte capaciteit staat volgens sommige respondenten om gespannen voet met ambities rondom vroegsignalering’, aldus de onderzoekers. Daarnaast zouden sommige gemeenteraden lage kwaliteitseisen stellen vanwege bezuinigingen door zowel het rijk als gemeenten zelf. Ook zijn er aanwijzingen dat sommige gemeenten de invoering van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) hebben aangegrepen om zich minder in te spannen voor de minnelijke trajecten.

Geen inhoudelijke reactie

Van Ark verwees vorige week kort naar het Berenschot-rapport in een voortgangsbrief aan de Tweede Kamer. Daarin kondigt de staatssecretaris aan dat dat zij de aanbevelingen van het rapport zal meenemen in haar volgende stappen, maar reageert zij niet inhoudelijk. Van Ark zegt de Kamer in de brief toe dat die na de zomer nader geïnformeerd wordt.