Nieuwe rolverdeling tussen rijk en gemeenten nodig

Het is tijd voor een nieuwe inkomenspolitiek, stelt vereniging Divosa. Het huidige beleid slaagt er niet in om structurele bestaanszekerheid te garanderen en doet een bovenmatig beroep op de gemeentelijke uitvoering. Daarom moet er een onafhankelijk onderzoek komen op basis waarvan het rijk en gemeenten nieuwe afspraken kunnen maken.

Crisismaatregelen

De gemeenten zijn overbelast, constateert Divosa, de vereniging van gemeentelijk directeuren in het sociaal domein. In een brief aan de Tweede Kamer, in aanloop naar de begrotingsbehandeling van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, luidt de vereniging daarover de noodklok. De oorzaak ligt in de verschillende crisismaatregelen die de gemeenten de afgelopen jaren hebben uitgevoerd: coronaregelingen TONK en TOZO, de leefgeldregeling voor Oekraïners, de hulp aan gedupeerden van de toeslagenaffaire, en de energietoeslag voor minimahuishoudens.

Overbelast

'Daar waar de uitvoeringsinstanties van de rijksoverheid niet in staat bleken om deze feitelijk generieke crisismaatregelen uit te voeren, hebben gemeenten de helpende hand geboden om inwoners hier niet de dupe van te laten worden', schrijft Divosa. Het gevolg: minder tijd voor de reguliere dienstverlening, hoge kosten aan inhuur van flexibele arbeidskrachten en overwerk door vaste medewerkers. Kortom: de uitvoering is overbelast. Divosa onderschrijft daarmee een geluid dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten onlangs verkondigde.

In beeld

Wat de situatie nog lastiger maakt, is dat gemeenten door de uitvoering van de crisismaatregelen meer mensen in beeld hebben gekregen die hulp nodig hebben. 'Dat is een goede zaak', stelt Divosa, maar de schaduwkant is dat gemeenten daardoor meer inwoners ondersteunen zonder dat ze daar de benodigde middelen voor krijgen van het rijk.

Maatwerk

Alles overziend is het tijd voor een nieuwe rolverdeling tussen het rijk en gemeenten, vindt Divosa, want de verhoudingen zijn de afgelopen jaren 'vertroebeld'. Het rijk is wettelijk gezien verantwoordelijk voor het bieden van bestaanszekerheid, maar gemeenten moeten steeds vaker structurele inkomensproblemen oplossen met individueel maatwerk. Zo doen steeds meer inwoners een beroep op de bijzondere bijstand, die 'als oplossing voor allerlei problemen wordt aangewezen', constateert Divosa. De bijzondere bijstand is echter een 'tijdrovende en daarmee relatief dure bezigheid', en ook daarvoor worden gemeenten onvoldoende gecompenseerd.

Onderzoek

'De huidige incidentele inkomenspolitiek biedt geen oplossing voor de structurele bestaansonzekerheid van inwoners', concludeert de vereniging. 'Bij Divosa pleiten wij ervoor dat het armoedebeleid verandert van reparatie achteraf naar het voorkomen van armoede door een structureel toereikend inkomen.' De vereniging wil daarom een onafhankelijk onderzoek om uit te stippelen hoe een nieuwe inkomenspolitiek eruit kan zien. Op basis daarvan kunnen het rijk en gemeenten nieuwe afspraken maken 'over de taken, verantwoordelijkheden én uitvoerbaarheid rond het voorzien in bestaanszekerheid'.