Budget voor re-integratie in 47 gemeenten: 0 euro

Klassiek Wwb-bestand
Het probleem werd vorig jaar ontdekt toen de financiële man van Sw-bedrijf WSD in Noord-Brabant de gevolgen van het verdeelmodel doorrekende. Hij kwam erachter dat voor drie van de 11 gemeenten waar WSD actief is, Oirschot, Sint Oedenrode en Haaren, het budget voor het aan het werk helpen van bijstandsgerechtigden in 2018 nul euro zou zijn. Naast deze drie bleken nog 44, veelal kleine, gemeenten geen budget meer te krijgen voor de begeleiding en re-integratie van het klassieke Wwb-bestand.

Nieuw verdeelmodel
Eén en ander is gevolg van de nieuwe verdeelsystematiek van het Participatiebudget die dit jaar is ingegaan. Gemeenten met een groot aantal bijstandsgerechtigden krijgen daarbij iets meer dan gemeenten met weinig Wwb’ers. Voor 2016 en 2017 geldt dat het budget deels nog historisch verdeeld wordt, maar als vanaf 2018 het nieuwe systeem helemaal doorgevoerd wordt, is voor 47 gemeenten de consequentie dat het budget nihil is. Voor de 7600 mensen die in die gemeenten in de bijstand zitten, is dan geen geld meer voor begeleiding, aldus de gemeenten. In de gemeente Houten betekent dit bijvoorbeeld dat 540 mensen niet begeleid kunnen worden. Een gemeente als Bunschoten (20 duizend inwoners, 170 in de Wwb) krijgt ook niets, terwijl Delfzijl (25 duizend inwoners, 110 in de Wwb) 1 miljoen euro krijgt.

Gestraft
Voor de 47 gemeenten voelt het alsof ze gestraft worden voor hun goede prestaties. Immers, gemeenten die onder het gemiddelde zit voor wat betreft mensen in de Wwb, krijgen minder geld. Zo krijgt de gemeente Haaren straks niets meer. Wethouder Johan van den Brand: het voelt wel een beetje alsof we gestraft worden voor het feit dat we weinig mensen in de bijstand hebben. Dat grotere gemeenten grotere aantallen mensen in de bijstand hebben, snap ik. En wij willen graag helpen. Maar dit gaat wel erg ver.’

Geen steun VNG
Toen het ‘foutje’ in het nieuwe verdeelsysteem ontdekt werd, is er overleg geweest met het ministerie, de VNG en Divosa. Het ministerie heeft daarbij een voorstel gedaan om de situatie te veranderen. De 47 gemeenten zouden in dat plan 29 miljoen euro kunnen verdelen om zo toch re-integratietrajecten op te zetten voor hun bijstandsgerechtigden. Opvallend is echter dat de VNG het plan niet omarmt. Bij een vergadering begin maart adviseerde de VNG-commissie Financiën het plan niet te steunen, laten de 47 gemeenten weten. Het VNG bestuur heeft daarop de zaak vooruitgeschoven. Eind maart staat het weer op de agenda.

Solidariteit
‘Ik heb vervelende argumenten gehoord als “het maakt niet uit of je van 2 naar 1 miljoen gaat of van 1 miljoen naar niets”,’ vertelt Van den Brand. ‘Maar dat is natuurlijk een slecht argument. Wij vragen ook niet om kapitale bedragen, maar je hebt wel wát geld nodig om stappen te kunnen zetten.’ Ook zou een argument zijn dat kleinere gemeenten in samenwerkingsverbanden zitten en andere gemeenten uit die verbanden dan maar in moeten springen. Van den Brand: ‘Natuurlijk is er solidariteit in de GR, maar het is niet zo dat een ander daar miljoenen over heeft. Dus dat vindt ik geen argument.’

Vinger in de pap bij VNG
In een brief aan de VNG roepen de gemeenten de VNG op om alsnog in te stemmen met het plan van het ministerie. Maar Van den Brand verwacht dat ook eind maart het bestuur de 47 gemeenten in de steek laat. ‘En dat terwijl ik bij het ministerie en bij de Kamercommissie wel steun proef.’ Over het waarom kan hij alleen maar speculeren. Komt het omdat de grotere gemeenten die profiteren van het nieuwe model beter vertegenwoordigd zijn in de VNG? ‘Tja, dat is moeilijk. De G4 en een aantal andere grote gemeenten hebben voordeel bij dit model. En ze hebben natuurlijk een grote vinger in de pap bij de VNG, omdat ze daar flink vertegenwoordigd zijn.’ Als de VNG niet instemt met het plan, laten de 47 het er echter niet bij zitten. ‘Dan gaan we terug naar de staatssecretaris en de Kamercommissie. Maar we hopen natuurlijk dat dat niet nodig is.’

Reactie VNG-commissie Financiën

Martijn Leisink, wethouder te Arnhem en lid van de VNG-commissie Financiën laat in een reactie weten: 'Commissie heeft geoordeeld dat er geen wezenlijk verschil zit tussen een gemeente met kosten van 2 ton die slechts 1 ton krijgen tegenover een gemeente met 1 ton kosten die niets krijgt. In beide gevallen krijg je als gevolg van het verdeelmodel een ton te weinig. Als het model als zodanig niet deugt, zul je naar het totaal moeten kijken. Niet specifiek naar gemeenten met een nul op de teller.' Het bestuur van de VNG wil niet reageren totdat er een besluit genomen is. Dat is op z’n vroegst op de vergadering van 31 maart het geval. ‘Wij voeren de discussie binnen het bestuur en reageren pas als er eeen besluit is’, aldus een woordvoerder. 

De 47 gemeenten: