Gebrek aan gezag wreekt het onderwijs

Zo gaf hij in Waar zijn de intellectuelen? (2006) de geestelijke elite ervan langs vanwege haar minachting voor de vermogens van de gewone mens, in Therapy Culture (2004) trok hij van leer tegen het ‘emotionalisme’ dat het westerse publieke leven doordrenkt en in Paranoid Parenting (2001) ontmaskerde hij opvoeders als de paranoïde bewakers van de ‘tere kinderziel’.

In zijn nieuwste boek legt hij het onderwijs op de ontleedtafel en houdt hij een pleidooi voor het oude Bildungsideaal en herstel van het volwassen gezag.

Veel van zijn eerdere thema’s zijn ook weer te vinden in De terugkeer van het gezag, zoals de onterechte psychologisering van doodgewone angsten waar kinderen op school tegenaan lopen (examenfobie bijvoorbeeld). Maar het zou zijn nieuwste werk tekortdoen om het te zien als meer van hetzelfde, toegepast op een nieuw domein. Daarvoor gaat Furedi te grondig en te alomvattend te werk.

In een driehonderd pagina’s lange, vlijmscherpe analyse legt hij de onderliggende problematiek bloot die verbonden is met de thema’s die de beleidsagenda domineren. Gebrek aan discipline bij leerlingen, onderwijsvernieuwing, kinderen met leerproblemen; het zijn volgens Furedi  niet meer dan symptomen.

De werkelijke crisis in het onderwijs heeft een diepere oorzaak: het gebrek aan gezag van volwassenen, dat zich breed in de maatschappij manifesteert. En daaraan gekoppeld het ontbreken van de waardering voor onderwijs en kennisvergaring als doel op zich. Want dat is volgens hem de manier waarop volwassenen, als zij hun rol tenminste serieus nemen, de jongere generatie voorbereiden om de maatschappij te vormen. Zowel in cultureel, moreel en intellectueel opzicht.

In plaats daarvan, zegt Furedi, wordt het onderwijs door de diverse betrokkenen gebruikt om externe doelen na te streven. Pedagogen willen kinderen zelfredzaam maken (denk aan het Studiehuis waar docenten nog slechts begeleiders zijn), politici bekommeren zich om ideologische aspecten (de zwarte scholen en het bijzonder onderwijs) en het bedrijfsleven lobbyt voor vakken en studies die economisch rendabel zijn.

Niemand stelt de fundamentele vragen, zoals: wat verstaan we onder onderwijs? Welke verantwoordelijkheid heeft de samenleving als het gaat om de socialisatie van kinderen? Daar moeten we naar terug.

Hoewel Ferudi, hoogleraar aan de universiteit van Kent, zijn betoog vooral stoelt op Britse voorbeelden, heeft hij het tegelijkertijd uitdrukkelijk over het onderwijs in alle westerse landen.

Nederlandse voorbeelden hoeft hij niet eens te noemen; die komen vanzelf in het hoofd van de lezer op. De terugkeer van het gezag is een rijk, diepgravend boek dat iedereen die zich professioneel met onderwijs bezighoudt zou moeten lezen.

Frank Furedi, De terugkeer van het gezag. waarom kinderen niets meer leren, uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam, 2011,ISBN 9789029086295, 304 pagina’s, € 19,95.