G40 luidt noodklok over tekorten sociaal domein

Gemeenten kunnen niet (extra) investeren in grote maatschappelijke opgaven zoals de klimaatadaptie en energietransitie vanwege de grote tekorten binnen het sociaal domein. ‘We hebben het geld niet in de achterzak’, aldus Ferd Crone, voorzitter van de G40 en burgemeester van Leeuwarden.

Motto

Door de toegenomen vraag naar jeugdhulp  - ‘hoger dan het rijk heeft geraamd’, aldus Crone - en de 276 miljoen euro tekort op de bijstandsbudgetten, zijn gemeenten genoodzaakt te bezuinigen. ‘Zowel binnen het sociaal domein als daarbuiten. Uit een tekort kunnen we niet meebetalen aan de grote en mooie ambities die in het Interbestuurlijk Programma (IBP) zijn vastgelegd. Eerst moeten de tekorten worden opgelost’, aldus Crone. ‘Richting kabinet blijft boter bij de vis ons motto.’

Oplossingen knelpunten

De uitkomsten van een aantal aangekondigde onderzoeken, en de oplossingen die voor geconstateerde problemen worden gemaakt, zullen mede bepalend zijn voor de mate waarin gemeenten uitvoering kunnen en willen geven aan het IBP, benadrukt Crone. Hij doelt daarbij onder meer op het onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) naar de toereikendheid van het macrobudget van de bijstandsbudgeten (BUIG) en naar de verdeelmodellen BUIG, het onderzoek naar de groei van het aantal jongeren in zorg en het onderzoek naar de effecten van het abonnementstarief voor de Wmo. Vanaf 2019 voert het kabinet een vast tarief voor eigen bijdrage voor Wmo-voorzieningen van 17,50 euro per vier weken, ongeacht het inkomen, in. Crone: ‘Gemeenten vrezen vooral voor de aanzuigende werking die dit zal hebben op aanvragen voor bijvoorbeeld de huishoudelijke hulp.’

Wachtlijsten

Gemeenten vullen de gaten in het sociaal domein al een paar jaar vanuit de reserves, maar die raken op, aldus Crone. ‘Ik zie in het najaar dan discussies over wachtlijsten in de jeugdzorg ontstaan, en dat kan niet. Als burgers recht op zorg hebben, mogen en willen wij ze dat niet weigeren. Wij betalen de rekening, maar we bepalen niet de indicaties.’ Concrete bedragen waarmee het kabinet over de brug moet komen, wil Crone niet noemen. ‘Wij vragen niet direct meer geld, maar een trager bezuinigingspad.’ Dat betekent per saldo de komende jaren wel meer rijksgeld voor de gedecentraliseerde taken, al wil de G40-voorzitter niet ingaan op de technische uitwerking van zo’n ‘trager bezuinigingspad’. Ook moet de volumegroei van de jeugdhulp, Participatiewet en Wmo in de macrobudgetten worden verdisconteerd.

Uitwerking IBP belangrijk

Met deze boodschap van de G40 aan het kabinet is niet gezegd dat de gemeenten voor of tegen het IBP zullen stemmen. Die staat op de agenda van de Algemene Ledenvergadering van de VNG van 27 juni. ‘Dat zal op de Algemene Ledenvergadering duidelijk worden’, aldus Crone. ‘De uitwerking van het IBP is overigens belangrijker dan het ondertekenen ervan.’ Er zijn wel diverse moties in voorbereiding.

Tekorten

Alle colleges van de 40 grootste gemeenten waren donderdag en vrijdag in Putten bijeen. Crone: ‘Dat zegt wel iets over de urgentie om samen te werken en van elkaar te leren.’ De bijeenkomst stond in het teken van de nieuwe bestuursperiode. Daarbij is uitgebreid over de belangrijkste bestuurlijke en politieke onderwerpen voor de komende jaren is gesproken, waaronder de tekorten in het sociaal domein.