Kosten jeugdzorg ook molensteen voor Italiaanse gemeenten

Italiaanse gemeenten – vooral de kleinere – worstelen met oplopende tekorten door krimpende overheidssubsidies en stijgende kosten in met name het sociaal domein. ‘De afgelopen drie jaar zijn die geëxplodeerd.’

Afslankkuur

De Italiaanse staatsbegroting, die gebukt gaat onder een enorme staatsschuld, verkeert niet in optimale gezondheid. Die nationale hachelijke situatie slaat over naar het lokale niveau. Sinds 2010 waren de gemeentelijke financiën al verslechterd, doordat gemeenten door de staat werden gehouden aan een strikte bevriezing van de uitgaven. Met name moest het mes in de formatie: voor elke vier gepensioneerden mochten de gemeenten slechts één nieuwe werknemer aannemen, wat leidde tot een personeelsinkrimping van 25 procent. Ook volgden gemeenten tussen 2010 en 2021 noodgedwongen een zogeheten afslankkuur: aanzienlijke bezuinigingen op hun financiële reserves en uitgavencapaciteit.

Corona

De flinke som geld die na de coronapandemie vanuit Brussel richting Italië vloeide, gaf ook op lokaal niveau wat ademruimte. Maar toch piept en kraakt het intussen weer in gemeenteland. Veel heeft er mee te maken dat de Italiaanse regering de afgelopen jaren de nieuwe Europese doelen voor financieel bestuur nastreeft. In het kader van het structurele begrotingsplan dat door de Europese Unie is goedgekeurd, worden overheidsrekeningen, waaronder gemeentelijke begrotingen, aan een strenger toezicht onderworpen. Gemeenten, samen goed voor ongeveer 60 miljard euro aan jaarlijkse uitgaven, zijn een cruciaal aandachtspunt van dat toezicht.

Sociale uitgaven

‘Wat ons de meeste zorgen baart, is echter de stijging van de sociale uitgaven, vooral op gebieden als kinderwelzijn en steun voor studenten met verschillende handicaps.  Deze twee begrotingsposten zijn de afgelopen drie jaar letterlijk geëxplodeerd,’ zegt Alessandro Canelli. Hij is burgemeester van Novara, afgevaardigde voor lokale financiën ANCI, de evenknie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Zo zijn de kosten voor kinderen die in opvangcentra worden geplaatst nadat jeugdrechtbanken hadden besloten om ze uit problematische gezinnen te halen, drastisch gestegen. Die interventies kosten gemeenten 80 tot 120 euro per kind per dag, wat de budgetten onder druk zet. Twee factoren verklaren die ontwikkeling: een toename van het aantal gezinnen in nood en een wetswijziging die kinderbeschermingsacties vereenvoudigt. Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, die worden toegewezen aan de gemeenten waar ze worden aangetroffen, vormen een extra financiële last.

Leerlingenbegeleiding

Tegelijkertijd zijn de kosten voor het begeleiden van leerlingen met verschillende handicaps (autisme of andere leerstoornissen) op school sterk gestegen. Terwijl de staat speciale leerkrachten voor hen ter beschikking stelt, moeten gemeenten gespecialiseerde opvoeders ­leveren om hun integratie te ondersteunen. ‘De combinatie van beperkte middelen en groeiende sociale eisen is een grote zorg,’ benadrukt Canelli.

Bezuinigingen

Zijn stad zag de uitgaven voor kinderen de afgelopen drie jaar verdubbelen, van 2 miljoen naar ruim 4 miljoen euro, terwijl ook de uitgaven voor hulp aan gehandicapte studenten van 1 naar 2 miljoen euro omhoog gingen. ‘En als we de belastingen niet kunnen verhogen en de inkomsten niet kunnen verhogen, komen we in de problemen’, benadrukt Canelli.

Terwijl Novara het hoofd nog wel boven water houdt, staan kleinere steden voor grotere uitdagingen. In Italië variëren de gemeentelijke financiën sterk naargelang de grootte en de locatie. Grotere gemeenten hebben een grotere fiscale capaciteit en meer toegang tot Europese fondsen dan kleinere gemeenten, vooral die met minder dan 5.000 inwoners. De bezuinigingen baren de burgemeesters van 500 kleine gemeenten grote zorgen: zij hebben gemeentekoepel ANCI gevraagd om hun budgetten aan te vullen.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 3 van deze week. (inlog)