Eindhoven maakt ambities Participatiewet niet waar

De Eindhovense rekenkamercommissie laat weinig heel van het bijstandsbeleid van die gemeente. In een rapport concludeert zij onder meer dat uitstroomdoelen worden niet behaald en dat de uitvoeringsketen niet goed werkt. Ook zouden de taken niet in goede handen zijn bij de uitvoerende stichting WIJeindhoven, en laten het beleid, de regie en de urgentie van gemeentelijke zijde te wensen over.

Doelstelling omlaag

De uitstroom van bijstandsgerechtigden blijft achter bij de doelstellingen van de gemeente. Hoewel het aantal bijstandsuitkeringen in Eindhoven afneemt sinds medio 2017, blijken er nu meer Eindhovenaren bijstand te ontvangen dan in 2015. De uitstroomdoelstelling voor 2018 wordt naar verwachting pas dit jaar gerealiseerd, en dan voornamelijk doordat die doelstelling van 1.200 uitstromers per jaar naar beneden is bijgesteld naar 800.  

Overdrachtsproblemen

De uitvoeringsketen voor de Participatiewet is daarnaast te complex, vindt de rekenkamercommissie. De taken in het participatiebeleid zijn grotendeels buiten de gemeente belegd en de aansluiting tussen de gemeente en uitvoerende partijen WIJeindhoven, GRWRE en Werkgelegenheidsteam 04werkt/WGT brengt teveel overdrachtsproblemen met zich mee. Zo is de aansluiting tussen de afdeling werk en inkomen en WIJeindhoven onvoldoende. Dat geldt ook weer voor de aansluiting tussen WIJeindhoven en het participatiebedrijf.  

Onvoldoende sturingsinformatie

Ook bestaat er onduidelijkheid over de exacte positie van ketenpartners. De rekenkamer vindt bijvoorbeeld de verhouding tussen WIJeindhoven en de gemeente onduidelijk en vindt dat er helderheid moet komen over de vraag of WIJeindhoven een gelijkwaardige partner of een opdrachtnemer is. Daarnaast is niet duidelijk of het participatiebedrijf hoofdaanbieder van tweedelijnsvoorzieningen moet zijn of slechts één uit velen. Wie precies welke regierol heeft, blijft ook vaag, is in het rapport te lezen. De gemeente zou slechts beperkt grip hebben op de uitgaven en over onvoldoende sturingsinformatie beschikken. Kennis over de kenmerken van het uitkeringsbestand zit vooral ‘in de hoofden’ van uitvoerders en de registratie daarvan draagt weinig bij aan effectieve sturing.

Moeite met verantwoording

Behalve dat de gemeente onvoldoende kan sturen, hebben de ketenpartners ook moeite zich te verantwoorden. Het ontbreekt hen aan verantwoordingsinformatie, bijvoorbeeld over de mate waarin de uitstroom van uitkeringsgerechtigden onderdeel is van subdoelstellingen. Ook zitten er doublures tussen de uitstroomcijfers van de drie uitvoeringspartners. In de uitwisseling van informatie tussen de samenwerkende instanties zitten ook nog de nodige manco’s; hoewel het participatiebedrijf en 04werkt/WGT met dezelfde cliëntregistratiesystemen werken, is dat nog niet het geval in de samenwerking tussen het participatiebedrijf en WIJeindhoven.

Accent van legitimiteit naar rendement

Daarnaast concludeert de rekenkamer dat de toeleidingsroute richting werk inefficiënt is. Idealiter wordt een bijstandsgerechtigde na de uitkeringsaanvraag doorgestuurd naar een specialist participatie bij een reële kans op een betaalde baan. Omdat WIJeindhoven de integrale uitvoering voor het hele sociaal domein op haar bordje heeft, stromen ook de Participatiewetters daar in, en krijgen zij eerst een keukentafelgesprek. ‘De weg naar werk wordt echter hierdoor voor een deel van de mensen onnodig langer’, aldus de rekenkamer. Ook wordt de arbeidsverplichting niet streng nageleefd. Het aantal opgelegde maatregel wegens niet-naleving loopt de laatste jaren blijkbaar sterk terug. Het accent zou de laatste jaren van legitimiteit zijn verschoven naar maatschappelijk rendement.

Beleggen taken bij WIJeindhoven heroverwegen

Inmiddels wordt al gewerkt aan verbetering. In mei vorig jaar is al ingezet op het eenvoudiger en effectiever inrichten van de keten zodat besluiten beter uitgevoerd kunnen worden. De rekenkamer beveelt aan dat die ontwikkeling wordt doorgezet en dat beleidskeuzes, waaronder het beleggen van taken bij WIJeindhoven, komend kwartaal worden heroverwogen. Qua organisatiemodel en sturingsinformatie heeft de rekenkamercommissie de werkwijze van uitvoeringsorganisaties Weener XL (gemeente Den Bosch) en Senzer (gemeente Helmond) voor ogen. Ook moet het college lessen trekken uit specifiek op jongeren en statushouders gerichte aanpakken.