‘Eén plan voor probleemgezinnen effectief en goedkoper’

Het is effectief en bespaart geld: multiprobleemgezinnen helpen met één plan en één regisseur. Dat concluderen zes gemeenten die meededen aan het experiment ‘Achter de Voordeur’.

Bij multiprobleemgezinnen zijn al snel tien, soms wel twintig hulpverleners betrokken. Van schuldhulpverlening en verslavingszorg tot leerplichtambtenaar en opvoedondersteuning. Dat maakt het hulptraject voor cliënten onoverzichtelijk. De roep om een aanpak met één plan en één regisseur klinkt in veel gemeenten.

Zes gemeenten; Amsterdam, Den Haag, Nijmegen, Eindhoven, Groningen en Enschede, onderzochten in samenwerking met de ministeries van BZK en VWS hoe dat werkt. Ze experimenteerden 2,5 jaar. Door per gezin één plan op te stellen en één regisseur aan te stellen, is de hulp beter op elkaar afgestemd en effectiever, concluderen de projectleiders. De ervaringen staan beschreven in een e-book, dat andere gemeenten kan helpen.

De gemeenten ontwikkelden hun werkwijzen vanuit de eigen praktijk. Zo richtte Enschede een team van wijkcoaches op, afkomstig uit woningcorporaties, maatschappelijk werk en de gemeente, licht projectleider Anya Smits uit Enschede toe. De wijkcoaches hebben afspraken met 25 hulpverlenende organisaties en daardoor vergaande bevoegdheden om aan oplossingen te werken. Zij kunnen bijvoorbeeld besluiten om bijzondere bijstand te verlenen, of een uitkering stop te zetten.

Bevoegdheden

In situaties waarin het juridisch niet mogelijk is om besluiten te delegeren, kan de wijkcoach een zwaarwegend advies geven. Bijvoorbeeld een leerplichtadvies, of advies over een ex-gedetineerde. De wijkcoach kan niet namens de reclassering handelen, maar kan wel adviseren iemand die weer in de wijk komt wonen, periodiek op harddrugsgebruik te con-troleren, zegt Smits.

De overdracht van bevoegdheden is een belangrijke voorwaarde voor succes, maar de kracht van de aanpak zit vooral in de regie. Smits: ‘Eén persoon kijkt wat nodig is op alle leefgebieden van een gezin zoals wonen, financiën, werk, opvoedhulp. Als vader bijvoorbeeld na langdurige werkloosheid weer een baan vindt, heeft dat een positief effect op de jeugdzorgproblematiek in een gezin. Er is weer structuur, financiële zekerheid, rust om opvoedproblemen aan te pakken.’

Door bestaande structuren hebben hulpverleners in de ‘oude’ aanpak de neiging om al die problemen als afzonderlijke partjes te behandelen, zegt Smits. ‘Dat werkt niet, want in de hoofden van de cliënten zijn het geen afzonderlijke problemen, maar is het een grote brei waarover ze de regie kwijt zijn, zeker als er schulden zijn.’ De wijkcoach brengt orde in deze chaos en helpt de gezinnen weer zelfredzaam te worden.

Succes

In alle gemeenten bleek dat de aanpak positieve effecten heeft op de gezinnen. Problemen worden eerder gesignaleerd, waardoor meer preventieve hulp wordt verleend en minder zware zorg nodig is in veel gevallen. Voor de circa tweehonderd probleemgezinnen die bij de wijkcoaches in Enschede bekend zijn, wordt het maatschappelijke en financiële effect van de aanpak nog onderzocht, maar Smits zegt nu al: ‘In de individuele cases zie je dat het beter gaat met gezinnen. Mensen maken een stap omhoog op de maatschappelijke ladder.’

Vanwege het succes breidt Enschede de teams uit met deskundigen uit meer organisaties op het gebied van hulpverlening, werk en inkomen en veiligheid. De nieuwe ‘teams frontlijnsturing’ krijgen een structurele plek in de gemeentelijke organisatie.  

Eén plan levert geld op
Het e-book Achter de voordeur bevat een model om een maatschappelijke kosten-batenanalyse te maken. Daarmee zijn alle organisatorische en maatschappelijk effecten in kaart gebracht en in geld uitgedrukt. Het blijkt dat voor een modelgemeente met 550 multiprobleemgezinnen de aanpak 20 procent financieel rendement oplevert, vooral omdat de regisseurs werk wegnemen bij reguliere hulpverleners in het veld. Als ook de immateriële effecten worden meegenomen, zoals minder overlast, en onveiligheid en een hogere kwaliteit van leven, heeft de aanpak een positief maatschappelijk rendement van 40 procent. Het e-book is te downloaden via de website van het ministerie van VWS.