Actieleren

In het sociaal domein buigen we ons over maatschappelijke vraagstukken en daar werken we met hart en ziel aan. Maar wie bepaalt eigenlijk wat een maatschappelijk vraagstuk is? Waar ligt die ‘definitiemacht’? Nog veel te vaak ligt die bij beleidsadviseurs, bij gemeenten, bij onszelf.

Dan bedenkt iemand die nog nooit in zijn leven rood heeft gestaan, maar wél twee masters op zak heeft, hoe we mensen met betalingsproblemen kunnen helpen. Terwijl iemand die zich al jaren uit de schulden probeert te worstelen, zoveel praktische kennis en ervaring bezit. Het is niet gek dat mensen dan het gevoel krijgen ‘dit gaat niet over mij’, dat ze afhaken en vertrouwen verliezen. En wij dus ons doel voorbijschieten.

En dat komt omdat we een valse start maken. We beginnen vanuit plannen, notities, werkagenda’s, vanuit een werkelijkheid van vergaderzalen en papier. Terwijl het juist in ons werk gaat om de tastbare werkelijkheid, om wat er gebeurt in de wijk, in de straat, in een gezin. Hoe draai je het om en zorg je ervoor dat je vanuit die realiteit handelt? Het is geen simpele opgave. Ga er maar eens aan staan: met alles wat er op je afkomt, de ene crisis na de andere, personeels- en financieringstekorten, óók nog eens je uit je werkkamer komen en de wijken ingaan. Niet incidenteel of voor de bühne, maar structureel, met aandacht en als basis van je beleid. Deze directeuren laten zien dat het kan.

Het deed me denken aan de aanpak in bijvoorbeeld de wijk Ruwaard, in de gemeente Oss. Daar bedenken wijkbewoners samen met maatschappelijke organisaties en de gemeente oplossingen voor hun problemen. Bewoners zijn er aan zet om te bepalen wat er nodig is, middelen worden ontschot ingezet en systemen zijn daar dienend aan. Ze doen dat op een experimenterende manier, ze gaan gewoon aan de slag. Actie-leren noemen ze het, geen vuistdikke plannen, maar doen, leren en evalueren. Het is ontzettend inspirerend om te zien wat er van de grond kan komen als het perspectief écht naar de inwoner gaat.

Het voorbeeld van de wijk Ruwaard staat niet op zichzelf. Ik zie steeds meer wijkteams die geen wandelende indicatiebureaus meer zijn, maar robuuste teams, die weten wat er leeft in de wijk en vanuit een enorme praktische wijsheid handelen. Zij kijken niet alleen naar individuele problemen, maar kijken breder en zien wat er leeft in de wijk, wat daar het sociale en pedagogisch klimaat is. Ze denken vanuit de mensen die er wonen. Er is daarmee een beweging op gang die onomkeerbaar is, die niet meer te stoppen is. En temidden van een stortvloed aan verschillende crises en acute problemen, is dat iets om ontzettend vrolijk van te worden.